Orhan Gazi, Osman Gazi’nin oğlu olup Osmanlı Beyliği’ni devlete dönüştürecek ve adını bölgede her tarafa yayacak olan liderdir. 13. yüzyılın sonlarında (1285’ler) doğduğu rivayet edilen Orhan Gazi’nin annesinin Bâlâ Hatun veya Mal Hatun olduğu düşünülmektedir. Babası Osman Bey, hayatının son dönemlerde ordunun idaresini, kendisine vermiş ve o da, babasından aldığı fetih siyasetini devam ettirmiştir. Hayatı boyunca 40’a yakın savaşa bizatihi katılacak olan Orhan Gazi, 1326 yılında babasının vefatıyla Osmanlı Beyliği’nin yeni beyi olmuştur. 

Orhan Gazi, 1326-1362 arası yaklaşık 36 yıl beylik yapmıştır. Konuya ilişkin bir diğer görüş ise saltanat süresinin 33 yıl olduğu ve 1359’da vefat ettiği üzerinedir. Orhan Gazi, 30 yılı aşkın bu süre içerisinde yaklaşık 37 savaşa katılarak almış olduğu gazi unvanının hakkını vermiştir. Orhan Gazi, bey olmasıyla birlikte evvela, bir müddettir kuşatma altında olan Bursa’yı fethetmiştir. Bursa’nın fethi, Bizans için büyük bir yıkım olmuştur. 

Nitekim Bursa’nın kuzeyi ve İznik üzerine akınlarını yoğunlaştıran Orhan Gazi ile bu akınlara mani olmak isteyen Bizans imparatoru III. Andreanikos arasında 2. Osmanlı-Bizans Savaşı vuku bulmuştur. 1329 yılında meydana gelen Palakenon/Maltepe Savaşı’nı, Orhan Bey zaferle sonuçlandırmış ve imparator İstanbul’a ric’at etmek zorunda kalmıştır. Bu zaferi sonrası Orhan Bey,  Bizans ile olan savaşlarına devam ederek onlar için kritik ehemmiyeti haiz İznik ve İzmit gibi önemli merkezleri fethetmiştir. İznik fethedildikten sonra bir dönem Orhan Bey’in hareket üssü ve başkenti olmuştur.

Ünlü Seyyah İbni Batuta, 1337 yılında Osmanlı Beyliği topraklarına da uğramış ve Orhan Bey tarafından misafir edilmiştir. Bu bağlamda İbni Batuta eserinde Orhan Bey’i, bölgesinde büyük ve gaza yapan bir bey olarak belirtmiştir. Nitekim Orhan Bey, fethettiği yerleri imar etmeye çalışan bir lider olarak Osmanlı Beyliğini kısa sürede hem arazi hem de imar faaliyetleri ile büyütmeye çalışmıştır.

Orhan Bey dönemindeki en önemli gelişmelerden bir tanesi de, merkezi bir yapı bağlamında Türk Beyliklerinin Osmanlı bünyesine alınmasıdır. Bu uygulamanın başlangıcı olarak Karesioğullarının ilhakı, daha sonraki süreçte meydana gelecek Anadolu Türk birliğinin, Osmanlılar tarafından gerçekleştirilmesine vesile olmuştur.

Karesi Beyliği’nin Osmanlı idaresine alınması ile Balıkesir'den Bergama'ya kadar olan bölge Osmanlı mülküne katılmıştır. Osmanlı Beyliği, ilk defa bir donanmaya da sahip olmuştur. Böylece Orhan Gazi döneminde Osmanlı sınırları, doğu-batı, kuzey ve güney istikametinde genişlemiştir. Ahilerin yönetiminde yer alan Ankara’da Orhan Bey döneminde Osmanlı sınırlarına dahil katılmıştır. 

Osmanlı’daki ilk devlet kurumları, Orhan Bey devrinde oluşturulmaya başlamıştır. Bu dönemle birlikte Osmanlılar beylikten, devlet olma yolunda hızla ilerlemişlerdir. Rumeli'ye ilk geçiş ve Rumeli'de 6 asır sürecek egemenliğin ilk fetihleri de, Orhan Gazi zamanında olmuştur. Orhan Bey, bölgenin fethi için oğlu Süleyman Paşa’yı görevlendirmiştir. Bölgedeki ilk başarı, Çimpi Kalesi’nin fethidir. Böylece yüzyıllarca sürecek Avrupa’daki fetihlerin başlangıcı ve miladıdır. 

Orhan Gazi, beyliği döneminde, Marmara Bölgesinin hemen-hemen tamamını Osmanlı toprağı haline getirmiştir. O, babasından devraldığı 16.000 km2 olan devlet sınırlarını, 95.000 km2’ye çıkarmıştır. Yaşı 80’e yakın olduğu bir sırada vefat eden Orhan Gazi, babası için Bursa/Tophane’de yaptırdığı kabrin karşısına defnedilmiştir.

 (Orhan Gazi döneminde Osmanlı Devleti’nin sınırları)

(Orhan Gazi)