Ertuğrul Gazi, Kayı Boyuna mensup Karakeçili aşiretinin beyidir. Oğlu Osman, bu küçük aşireti önce bir beyliğe, ardından devlete ve nihayetinde 3 kıtayı aşan büyük bir imparatorluğu dönüşecek olan Osmanlı Devleti’nin kurucusu olacaktır. 

Ertuğrul Gazi’nin babası kimi kaynaklara göre Gündüz Alp, kimi kaynaklara göre Süleyman Şah'tır. Bir diğer iddiaya göre Süleyman Şah ve Gündüz Alp isminin aynı kişiye ait iki isim olduğudur. Ertuğrul Gazi’nin annesi ise Hayme Ana’dır. 

13. yüzyıl ilk çeyreğinde Moğol baskısıyla Anadolu’ya gelen Türk boylarından biri de Kayılar olup Ertuğrul Bey’in obası da bu göç grubunun içinde yer almıştır. Ertuğrul Gazi ve obası, Anadolu Selçuklu Sultanı I. Alaaddin Keykubat tarafından Anadolu’nun batısındaki Karacadağ’a yerleşmişlerdir. Bir müddet sonra Erzincan yöresine göçen Süleyman Şah ve obası sonrasında Halep bölgesine yerleşmiştir. Bir rivayete göre Süleyman Şah, Caber Kalesi civarında nehri geçerken boğulmuş ve buraya defnedilmiştir. Bununla birlikte bu Süleyman Şah’ın Anadolu Selçuklu Devleti’nin kurucusu Süleyman Şah olma ihtimali de vardır.

Süleyman Şah’ın ölümü üzerine 4 oğlundan Gündoğdu Bey ve Sungurtekin doğu istikametine, Ertuğrul Bey ve Dündar Bey ise batıya dönmüşlerdir. Rivayete göre dönüş yolunda Ertuğrul Gazi, Anadolu Selçuklu kuvvetlerinin tutuşmuş olduğu bir savaşa rastlamış ve askerleriyle birlikte yardıma koşmuştur.

Ertuğrul Gazi ve obası buradan hareketle Söğüt civarına yerleşmişlerdir. Rivayete göre Ertuğrul Bey, Anadolu Selçuklu Sultanı’ndan ilgi görmüş ve bizatihi onun tarafından sınır bölgesine yerleştirilmiştir. Söğüt’ü kışlak ve Domaniç’i yaylak olarak kullanan Ertuğrul Bey ve obası, Bizans tekfurlarıyla da ilişki kurmuş ve zaman zaman mallarını onlara emanet etmiştir. Bununla birlikte Anadolu Selçuklu Sultanı ile birlikte Karacihsar tekfuru üzerine giden Ertuğrul Gazi, sultanın Moğolların gelmesi üzerine geri dönmesiyle Karacahisar’ı fethetmiştir.

Ertuğrul Gazi, Söğüt çevresine yerleştikten sonra aşiret ve obasının büyümeye başladığı görülmektedir. Bölgede başlayan gaza akınları ile çevre yerlerden gaziler de Ertuğrul Gazi’ye katılmıştır. Ertuğrul Gazi, tahminen Beyliği 1280'lerde oğlu Osman Gazi'ye bırakmıştır. Kabri Bilecik/Söğüt'tedir. Rivayetlere göre 1281/1282 civarında vefat eden Ertuğrul Gazi’nin türbesi, Bilecik’in Söğüt ilçesinin doğusunda kalmaktadır.

Ertuğrul Gazi, beyliği devrederken rivayete göre oğlu Osman’a şu öğütleri vermiştir: “Bak Oğul! Beni incit, Şeyh Edebali’yi incitme! O, bizim aşiretimizin maneviyat güneşidir. Terâzîsi dirhem şaşmaz! Bana karşı gel, O’na karşı gelme! Bana karşı gelirsen üzülür, incinirim; O’na karşı gelirsen gözlerim sana bakmaz olur, baksa da görmez olur! Sözümüz Edebali için değil, senceğiz içindir! Bu dediklerimi vasiyetim say!..