İnsanlığın yaşadığımız yüzyılda giderek kaybettiği bir yetenek olan “empati“, Fransızca kökenli bir kelime olmakla birlikte Türkçede “empati kurmak” şeklinde sıklıkla kullanılmaktadır. Bu kelime, insanların sosyal zekâsıyla yönettiği bir iletişim becerisini ifade etmektedir. Günümüzde ne yazık ki herkesin öğütleyip, çok kişinin hayatına yansıtamadığı ve içselleştiremediği bir sosyoloji terimidir aynı zamanda. Bu kavram, özellikle modern dünyanın insanları yalnızlığa ve faydacılığa itmesi sonucunda ne yazık ki her geçen yıl zarar görmüş ve önemini yitirmeye başlamıştır.

“Bir kişinin, başka bir kişinin duygu, düşünce, sorun ve isteklerini anlaması, kendisini bir başkasının yerine koyarak onun içinde bulunduğu durumu kavraması ve içselleştirmesi” şeklinde tanımlanabilen empati, insanların doğasında var olan bir yetenektir. Bu yetenek, yeni doğan bebeklerde ve ilk çocuklukta çok belirgin bir şekilde görülmekteyken, yaş ilerledikçe -çoğunlukla- gücünü yitirmekte ve bazen kaybedilmektedir. Bu kelimeye Türk Dil Kurumu tarafından uygun görülen Türkçe karşılık “duygudaşlık” olarak gösterilmektedir. Aynı duyguları paylaşan, bir duyguya ortak olabilen insan karşısındaki ile empati kurabiliyor demektir.

Empati kurmak için öncelikle karşımızdaki kişinin içinde bulunduğu duygu ve düşünceyi hakkıyla kavramak gerekir. Daha sonra bu düşünceyi gerçekten anladığını karşısındakine hissettirmek ve son olarak aynı bakış açısına sahip olduğunu ve bu duyguyu kendisinin de içtenlikle paylaştığını ifade etmek gerekmektedir. Bu şekilde bir duygu ortaklığı kurmak, çevremizdeki bir kişinin sorunlarını içselleştirmek ve bunları onlara açık bir şekilde hissettirmek ve ifade etmek, empati kurabildiğinizi gösterir. Bu yetenek, doğuştan gelmekle birlikte ailemiz ve sosyal çevremizdeki model kişilerin tutumlarıyla şekillenir. Empati kurabilen insanların yakın çevresinde, yine empati yeteneği gelişmiş insanların olduğu bilimsel olarak kanıtlanmıştır.

Empati kurmak için, bir kişinin yaşadığı sorunu veya içindeki duyguları daha önceden deneyimlemiş olmaya gerek yoktur. Kişi, koşullardan bağımsız olarak onu anladığını hissettirmeli, duygularına ve bakış açısına ortak olduğunu ifade etmelidir. Ayrıca empatide kişi olaylara, karşısındaki kişinin gözünden bakarak bir yorum getirebilir. Örneğin dikkatsizliği sonucunda bir kişinin arabasına çarparak maddi hasara yol açan bir kişiyle empati kurabilmek için, “Seni anlayabiliyorum, şu anda bunun hiç yaşanmamış olmasını istiyorsun. Bir başkasına verdiğin zarardan ötürü kendini suçluyor ve bunu telafi etmek için maddi olarak zorlanacağını düşünüyorsun. Ben olsaydım aynı şeyleri hissederdim ama bunun sorunu çözme noktasında hiçbir faydası yok. Onun için daha fazla üzülme ve ne yapabileceğin konusunda harekete geç!” sözlerini söyleyerek onu gerçekten anladığını, onunla empati kurabildiğini hissettirebilir.

İletişimde çok önemli olan empatinin kişisel ve toplumsal hayatımıza kazandıracağı bazı güzellikleri ve empatinin önemini kavramamız için bazı özelliklerini aşağıda maddeler hâlinde sıralamaya çalışacağım:

– Empati kurabilen insanların iletişim gücü yüksektir ve doğru iletişimde empati kurabilmek gerekir.
– İyi dinleyicilerin sahip olması gereken özelliklerden biri de empati kurabilmeleridir.
– Bir toplumda empati yeteneği ne kadar gelişmişse, sosyal iletişim o kadar güçlü olur.
– Sosyal zekâ ile empati yeteneği birlikte çalışır, yani empati bir zekâ ürünüdür.
– Her zaman empati kuran biz olmayabiliriz, bazen etrafımızda empati kurabilen insanlara ihtiyacımız olabilir.
– Empati, problem çözme konusunda çok etkili bir yöntemdir. Günlük hayatta bu yeteneğinizi kullanarak birçok sorunun üstesinden gelebilirsiniz.
– Empati kurabilen insanların liderlik ve popülerlik yönleri baskındır. Bu insanlar toplumda sevilir ve sayılırlar.
– Çözüm odaklı insanlar empati kurarlar. Kişilik gelişiminin basamaklarından biri de empati kurabilmektir.
– Empati kurma kültürüne sahip aileler çok daha mutlu yaşamaktadır.
– Çalışanların ve yöneticilerin empati kurduğu bir yerde, iş birliği ve üretkenlik yüksektir.
– Empati kurabilen insanlar, genellikle sabırlıdırlar ve doğru kararlar verirler.
– Duygusal yönleri gelişmiş insanların daha çok empati kurduğu görülmüştür.

Bir kurumda yönetici olarak çalışıyorsunuz. Bir çalışanın birkaç kez uyarmanıza rağmen sabahları işe genellikle geç gelmeye başladığını görüyorsunuz. Bu durumda onu cezalandırmak, herkesin içinde küçük düşürmek veya işine son vermek gibi davranışlar sergilediniz. Daha sonra onunla bire bir görüşme yapma fırsatınız olduğunda “Neden uyarılarıma rağmen her sabah işe geç kalıyorsun?” diye sordunuz. “Çocuğum böbrek yetmezliği sebebiyle hastanede yatıyor. Nakil bekliyoruz. Buradan çıkınca onun yanına gidiyor ve geceleri onun yanında kalıyorum. Onun ihtiyaçlarını karşılayabilmek ve hastane işlemlerini halledebilmek için 4’te uyanıyorum, buna rağmen zorlanıyorum. Buraya gelebilmek için de üç vasıta değiştiriyorum. Bu sebeple elimde olmadan gecikiyorum, kusura bakmayın.” cevabını aldınız.

Keşke bu sözleri, onu herkesin içinde küçük düşürmeden ve hatta işine son vermeden önce duysaydım diyerek başınızdan aşağı kaynar sular dökülür kanımca. Ne diyeceğinizi bilemez, hayatı geri sarmak istersiniz. O anda yaşadığınız pişmanlığa sebep olan ön yargılarınızı size hissettiren duygu empatidir. O an kendinizi o çalışanın yerine koyarsınız ve “Aynı şeyleri ben yaşasam, ne yapardım?” diye düşünürsünüz. Yalnız burada geç kalmış bir empati örneği verilmiştir. Bizim empati yeteneğimizi, doğru karar vermek için sabırla dinlemek ve iletişim kurabilmek için kullanmamız gerekmektedir.

GÜNÜN SÖZÜ: DÜŞÜN, ANLA VE KONUŞ