Ve o gün: 10 Kasım 1938. Atatürk 8 Kasım’da ikinci defa ağır komaya girdi. Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği’nin resmi bildirisinde “…Bugün saat 18.30’da hastalık birdenbire normal seyrinden çıkarak şiddetlenmiş ve sıhhî vaziyetleri yeniden ciddiyet kazanmıştır.” denildi. Ağır koma hali ertesi gün de devam etti. Ulu önder 10 Kasım 1938 Perşembe günü, hiç dışarı çıkmadan 109 gün geçirdiği Dolmabahçe Sarayı’nda vefat etti.
İSKENDER ÖZSOY
Atatürk, henüz bebekken geçirdiği kuşpalazından sonra ölümüne neden olan siroz teşhisi konulana dek çeşitli hastalıklar geçirdi.
1896’da Manastır Askerî İdadisi’nde okurken sıtma oldu, 1912’de Derne'de gözünden yaralandı, 1918’de böbrek rahatsızlığından dolayı Viyana’da sanatoryumda ve Karlsbad ( Karlovy Vary) kaplıcalarında tedavi gördü. 1923’de Çankaya'da koroner spazmı geçirdi.
Bunlar ve diğer hastalıkları tedavi edilebilen hastalıklardı.
Onu ölüme götüren hastalığı 22 Ocak 1938 Cuma günü Yalova'da ilk konuklarından olduğu Termal Otel’de Dr. Nihat Reşat Belger tarafından teşhis edildi. Dr. Belger o muayenede siroz başlangıcı teşhisi koydu.
Atatürk, ertesi gün yine Yalova'da Dr. Neşet Ömer İrdelp tarafından muayene edildi. Neşet Bey, meslektaşı Belger’in teşhisi doğruladı.
Mustafa Kemal, 22-23 Ocak’taki ilk muayenelerden sonra Ankara ve İstanbul’da ölümüne dek hep doktorların nezaretinde yaşadı.
28 Şubat 1938’de Çankaya Köşkü’nde Dr. Neşet Ömer İrdelp, Dr. Akil Muhtar Özden, Dr. Hüsamettin Kural, Dr. Ziya Naki Yaltırım ve Dr. Asım Arar'dan oluşan doktorlar grubu tarafından muayene edilen Atatürk, 12 Mart 1938 tarihinde de yine Çankaya’da Prof. Dr. Frank tarafından muayene edildi.
İLK TEBLİĞ: ENDİŞE
VERİCİ BİR DURUM YOK
15 Mart 1938 tarihinde Atatürk'ün Başbakan Celal Bayar'ı kabulünde hasta olduğunu söylemesi üzerine 28 Mart 1938’de Paris'ten davet edilen Prof. Dr. Fissenger Ankara'ya gelerek Çankaya'da Atatürk'ü muayene etti. Prof. Fissenger ertesi gün hazırladığı raporu Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğine sundu.
30 Mart’ta Atatürk’ün hastalığı hakkında ilk resmî tebliğ yayımlandı. Bu tebliğde Atatürk’ün sıhhatinde endişe verici bir durum olmadığının belirlendiği ve kendisine 1,5 ay kadar istirahat tavsiyesinin yeterli görüldüğü belirtildi.
Dr. Fissenger çağrı üzerine 28 Haziran’da ikinci defa Türkiye'ye gelerek bu kez İstanbul’da, Savarona yatında Atatürk'ü muayene etti.
Cumhurbaşkanı, İstanbul’a son kez geldiği 27 Mayıs’tan sonraki günlerde hem Savarona yatında hem de Dolmabahçe’de Viyana'dan davet edilen Prof. Dr. Eppinger, Almanya'dan davet edilen Prof. Dr. Bergmann ve üçüncü kez davet edilen Dr. Fissenger, Dr. Mim Kemal Öke ve Dr. Mehmet Kamil Berk tarafından defalarca muayene edildi. Ancak karaciğer rahatsızlığının önü alınamadı, 16 Ekim ve 8 Kasım’da karaciğer komasına giren Atatürk 10 Kasım 1938 Perşembe günü Dolmabahçe Sarayı’nda saat 9.05’de vefat etti.
GÜN GÜN SON 10 GÜN
1 Kasım: Müdavi ve danışman doktorlar toplu olarak ziyaret etti. TBMM’nin açılışına da katılamadı. V. Dönem, IV. Toplantı Yılını açış konuşması Başbakan Celâl Bayar tarafından okundu.
2 Kasım: Prof. Dr. Neşet Ömer ziyaret etti ve on dakika yanında kaldı. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Abdülhalik Renda’nın Meclis’in duygularını ileten telgrafına cevabı: “Büyük Millet Meclisi’nin, yeni yıl çalışmalarına başlarken hakkımda gösterdiğini bildirdiğiniz yüksek hislerden çok duygulandım. Büyük Kamutay’a teşekkür ve derin saygılarımı arz ederim”
4 Kasım: Müdavi ve danışman doktorlar tarafından muayene edildi, konsültasyon yapıldı.
5 Kasım: Başbakan Celâl Bayar’ı kabul etti, çeşitli konular hakkında bilgi aldı. Prof. Dr, Neşet Ömer İrdelp ziyaret etti, on dakik yanında kaldı.
6 Kasım: Müdavi ve danışman doktorlar tarafından muayene edildi, konsültasyon yapıldı. Afet İnan, Sabiha Gökçen ve kardeşi Makbule Atadan’ı kabul etti. 20 dakika süren bu ziyaret onun son kabulleri olarak hem kendi, hem de ülkenin tarihe geçti.
7 Kasım: Müdavi ve danışman doktorlar tarafından muayene edildi, konsültasyon yapıldı. Dr. Mehmet Kâmil Berk tarafından üçüncü defa karın ponksiyonu yapıldı, toplanan su boşaltıldı.
8 Kasım: İkinci defa ağır komaya girdi. Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği’nin yeniden resmi bildiri yayımlamaya başladı: “…Bugün saat 18.30’da hastalık birdenbire normal seyrinden çıkarak şiddetlenmiş ve sıhhî vaziyetleri yeniden ciddiyet kazanmıştır.”
9 Kasım: Ağır koma halinin devam etmesi. Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği’nin saat 10.00, 20.00 ve 24.00’de olmak üzere üç bildiri yayımladı.
10 KASIM 1938 PERŞEMBE SAAT 09.05: Atatürk, 25 Temmuz’dan itibaren hiç dışarı çıkmadan 109 gün geçirdiği Dolmabahçe Sarayı’nda vefat etti.
Doktorlardan Mehmet Kamil Berk, GMK (Gazi Mustafa Kemal) harfleri işlenmiş bir ipek mendille çenesini bağladı, ayak parmaklarını pansuman sargısıyla birleştirdi.
Atatürk’ün ölümünü takiben Hıfzısıhha Enstitüsü Müdürü Dr. Nuri Hakkı Aktansel tarafından yüzünün ve sağ elinin mulajı yapıldı. Naşı, Gülhane Hastanesi Patalojik Anatomi hocası Prof. Dr. Lütfi Aksu tarafından tahnit edildi.
Ve Cumhurbaşkanlığı nöbetçi yaverlerince 1 Kasım 1931-10 Kasım 1938 tarihleri arasında tutulan raporlara C.Tolgay imzasıyla düşülen son not: 10.11.1938 1- Atatürk………..
…..
Bu yazıda dönemin gazete ve dergilerinin yanı sıra Prof. Utkan Kocatürk’ün Doğumundan Ölümüne Kadar/Kaynakçalı Atatürk Günlüğü kitabında da yararlandım.
