Şebnem VERBENİ
Kendi yaşadıklarınızı sahnede görmek.. İzlemek.. Ne hissettirir? Ne düşündürür?.. İşte tüm bunlara Playback Tiyatro ile yanıt bulabilirsiniz.. Hem eğlenerek hem de fark ederek..
Playback Tiyatroyu ilk duyduğumda oldukça heyecanlandım.. Konu ile ilgili daha fazla bilgi edinmek için işin uzmanlarını bulup konuşmak istedim. Ve Alchena Gelişim ve Dönüşüm Evi’ne yolum düştü.. Konusunda uzman Özlem ve Deniz Sevimli çifti ile oldukça eğlenceli bir söyleşi gerçekleştirdik.
Özlem Sevimli kimdir?
Yaratıcı Drama Eğitmenliği ve Playback Tiyatro Oyunculuğu/Uygulayıcılığı yapmaktayım. Lisans eğitimimi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde tamamladıktan sonra, eğitmenlik ve öğretmenlik üzerindeki yeteneğimi ve ilgimi fark edip pedagojik formasyon eğitimi aldım. Ardından Çağdaş Drama Derneğinde Yaratıcı Drama Eğitmenliği Programını tamamlayarak çalışmalarıma başladım. Yolculuğumda daha sonra Playback Theatre Turkey Academy inisiyatifinde, Opening Round Central European School of Playback Theatre tarafından düzenlenen, Playback Tiyatro Uygulayıcılığı ile tanışarak, Playback Tiyatro uygulayıcısı ve oyuncusu oldum. Halen Alchena Gelişim ve Dönüşüm Evi’nde farklı meslek ve yaş gruplarıyla Yaratıcı Drama çalışmaları ve Playback Tiyatro oyunculuğu yapmaktayım.
Deniz bey, sizi de tanısak?
Ankara Üniversitesi Psikolojik Danışma ve Rehberlik Bölümü mezuniyetimden sonra aynı üniversitede Yaratıcı Drama Alanında ve daha sonra Esenyurt Üniversitesi Klinik Psikoloji alanında Yüksek lisansımı tamamladım. Bu sırada Çağdaş Drama Derneği Yaratıcı Drama Eğitmenlik Programını tamamlayarak dernek bünyesinde eğitmenlik yaptım. 2018 Yılında Playback Theatre Turkey Academy’i kurarak Opening Round Central European School of Playback Theatre ile birlikte Playback Teatre Uygulayıcı Eğitimi Programını düzenledim. Halen Alchena Gelişim ve Dönüşüm Evi’ nde çocuk, ergen ve yetişkinlerle psikoterapi, yaratıcı drama ve playback tiyatro çalışmalarına devam etmekteyim. Ayrıca MEB’e bağlı bir okulda Özel Gereksinimli Bireyler ve aileleri ile çalışmalar yürütmekteyim.
“SÜRECE ODAKLANARAK”
Yaratıcı Drama nedir? Nasıl uygulanır?
Bir grubu oluşturan üyelerin yaşam deneyimlerinden de yola çıkarak bir konunun, düşüncenin, oyunsu süreçlerle birlikte, doğaçlama, rol oynama vd. tekniklerinden yararlanarak sürecin canlandırılmasıdır Yaratıcı Drama. Bu canlandırma süreçleri deneyimli bir eğitmen eşliğinde yürütülürken kendiliğindenliğe, şimdi ve burada ilkesine, -mış gibi yapmaya dayalıdır ve yaratıcı drama, oyunun genel özelliklerinden doğrudan yaralanır. Üç aşamada gerçekleşir. Isınma, canlandırma ve değerlendirme. Süreç boyunca kazanımımız ne ise, yani gruba neyi vermek istiyorsak, sonuca değil sürece odaklanarak kazanımı vermeye odaklanırız.
Uygulama amacı nedir?
Yaratıcılığı ve hayal gücünü geliştirmek,
Kendini tanıma, gerçekleştirme ve başkalarıyla iletişim becerisini geliştirme,
Demokratik tutum ve davranış geliştirme,
Estetik davranış geliştirme,
Eleştirel bağımsız düşünebile becerisi geliştirme,
İş birliği yapabilme-birlikte çalışma becerisi geliştirme,
Sosyal duyarlık yaratma,
Duygunun sağlıklı bir biçimde boşalımı ve kontrolü,
Dil gelişimi, sözel ve sözel olmayan ifade becerisini geliştirme..
“GERÇEK HAYATIN DOĞAÇLANMASI”
Playback Tiyatro nedir? Biraz anlatır mısınız?
Playback Tiyatro Uygulayıcı eğitimli bir yürütücü eşliğinde, tanımlı bir kitle ile birlikte; seyircilerinin yaşanmış öyküleriyle anlatıcı olduğu, gösteri amaçlı bir performans veya gösteri amacı olmaksızın yapılan, gerçek hayatın doğaçlanması sürecidir.
Bu sistem çok yeni Türkiye’de. Dünyada 1975 yılında ABD’de Jonathan Fox ve eşi Jo Salas tarafından kuruldu.. Şu anda dünyanın birçok ülkesinde Playback Tiyatro yapan gruplar var. Türkiye ye ise 2012 ve 2014 yılları arasında Çağdaş Drama Derneği tarafından 40 kişilik bir gruba Playback Tiyatro uygulayıcı eğitimi düzenledi. Şu anda 40 kişilik uygulayıcı grubundan ben ve belki birkaç arkadaş performans yapıyor.
TEMEL AMAÇ FARKINDALIK YARATMAK
Playback Tiyatroda en önemli temel amaçlardan birisi farkındalık yaratmak. Temel eğitimi alan bir oyuncu grubu ve bir yönetici eşliğinde sahneye çıkılır. Sahne, tiyatro sahnesi olmak zorunda değildir. Herhangi boş bir alanda da yapılabilir. Tiyatro ekibi bir ritüelle sahneye girer, sahnede yerlerini aldıktan sonra yönetici seyirciyle iletişime geçer, bazı sorular sorar Playback Tiyatrodan kısaca bahsedebilir ve ilk etapta seyircilerin duyguları üzerine yoğunlaşılır. Kişilerin kendi hikayelerine dair duyguları yöneticinin özet geçmesinden sonra ’İZLEYELİM’ demesiyle müziğin başlaması sonrası oyuncuların bazı tekniklerle belirtilen duygu ya da an ile ilgili canlandırma yapılır. Canlandırma bittiğinde oyuncular nötr hale gelerek sadece anlatıcıya bakarlar. Bu bir selamlama ritüelidir aynı zamanda, ‘senin hikayeni kabul ettik ve oynadık, görebildin mi?’ anlamına gelir. Yönetici sorar ’hikayeni gördün mü?’ Aldığı cevaba göre ya yeniden oynatır başka bir teknikle ya da teşekkür eder. İlerleyen süreçlerde izleyicilerden daha uzun hikayeler gelmeye başlar ve sahnede seyirciye ayrılan sandalyeye davet edilir anlatıcılar. Süreç hikayelerin, hikayelerdeki anların ve duyguların Playback Tiyatro teknikleriyle canlandırılması ile devam eder. Süreç yaklaşık bir buçuk saat sürer. Sonra küçük bir ara ve sonrasında seyirci ile birlikte sürecin değerlendirilmesinin yapıldığı geribildirim çalışması yapılır.
Playback Tiyatroda performaslar hem belli bir tema üzerine hem de serbest bir şekilde yapılabilir. Playback Theatre Turkey Academy ekibi genel kitleye açık 14 Şubat 2019’da ’Aşk’ ve 14 Mart’ta da ’Çocukluk Anılarımız’ temalı iki ayrı tiyatro sahnesinde performans yaptı. Yine 2019 yılında özel bir okulda ailelere yönelik ’Sınırlarımız’ temalı performans yaptık. Pandemiden kaynaklı bu tarihlerden sonra kendi oyuncularımızla minimize ettiğimiz çalışmalar ve performanslarımızı kendi mekanımızda önlemlerimizi alarak 15 gün arayla yapmaya devam ettik. Bu ay (Şubat 2021) sonu itibariyle yüz yüze çalışmalarımız Alchena Gelişim ve Dönüşüm Evi’nde devam edecek. Bu süreçte yetişkin, çocuk ve genç-ergen gruplarımız çalışmalarına başlayacak.
ŞİFALANDIRICI VE İYİLEŞTİRİCİ ETKİSİ
Playback Tiyatro dünyada birçok amaçla uygulanıyor. Dezavantajlı gruplarla çalışırken, Psikiyatri kliniklerinde, okulöncesi çocuklarla, ilkokul, ortaokul, liseler, üniversite öğrencileri ile yaşlılarla vs aslına bakarsanız bütün gruplarla çalışmalar yapılıyor. Playback Tiyatronun kendi içinde şifalandırıcı ve iyileştirici bir etkisinin olduğunu biliyor ve görüyoruz. Ama Playback Tiyatronun bir terapi yöntemi olmadığının da farkındayız. İnsanların hikayelerini anlatmaları birbirleriyle paylaşmaları yalnız olmadıklarını görmeleri hem anlatan hem dinleyen hem de oyuncular açısından terapötik bir etki yaratıyor. Bu da seyircilerin ’kendimizi terapide gibi hissettik’ yorumlarına neden olabiliyor. Çünkü kişilerin anlattıkları hikayeleri ya da duygularını sahnede müzik eşliğinde başka insanların bedenlerinde ve seslerinde tekrar görmeleri, kendilerine yeniden bakmalarını sağlıyor.
Yaratıcı Drama ve Playback Tiyatro arasındaki fark nedir?
Yaratıcı Drama süreci kapalı bir grup eşliğinde yapılırken, Playback Tiyatro süreci seyirciye açıktır. Yaratıcı Drama sürecinin sonunda, bir kazanımın değerlendirilmesi mümkünken; Playback Tiyatro süreci sonunda herhangi bir kazanım değerlendirilmesi yoktur. Yaratıcı Drama teknikleri ve Playback Tiyatro teknikleri, rol oynama ve doğaçlama temelli olmalarıyla birlikte Playback Tiyatrodaki tekniklerde olabildiğince az kelime kullanarak daha çok beden ve ses üzerine dayalı hareket bütünlüğü söz konusudur.
Kimler katılabilir?
Yaratıcı Drama, benzerlikleri ya da ortak özellikleri olan, aynı amaca yönelik eylem birliği içinde olan, birbirlerini tanıyan-tanımayan birden fazla bireyden oluşur. Grup eğitmeni olan topluluktur. Her seviye ve disiplinden yetişkinlerle, dört yaş ve üzeri çocuklarla, eğitim alanlarında, farklı kurum ve kuruluşlarda uygulanabilir. Katılım için yetenek gerekmez.
Playback Tiyatro oyuncusu olmak için yetenek gerekmediği gibi, Playback Tiyatro Temel Eğitim sürecine katılan herkes oyuncu olabilir. Ve Playback Tiyatro her ortamda ve herkese yönelik yapılabilir. Playback Tiyatro, her seviyede okulda, kar amacı gütmeyen kuruluşlarda, kamu kuruluşlarında, özel sektör kuruluşlarında, ticari kuruluşlarda, cezaevlerinde, bakım evlerinde, tedavi merkezlerinde; geçiş dönemlerinde adaleti sağlama çalışmaları, insan hakları, mülteciler ve göçmenler, felaketlerin izlerinin iyileştirilmesi, iklim değişikliğine dikkat çekmek, akran zorbalığı, sınırlar vb. birçok toplumsal konularda; doğum günü, aşk, evlilik, çocukluk hikayeleri gibi kişisel ve ailevi etkinliklerde; konferans gibi belirli bir alana özgü ortamlarda; çocuklarla ve her yaştan, her disiplinden yetişkinlerle kullanılmaktadır.
ÇALIŞANLARIN KİŞİSEL GELİŞİMLERİNE KATKI
Her iki uygulama iş dünyasında da faydalı mı?
Evet, her iki uygulama da iş dünyası için faydalı. İş dünyasının ihtiyaçlarına göre yapılandırılan yaratıcı drama etkinlikleri kişisel gelişim alanında oldukça faydalı. Motivasyon, iletişim, özgüven, ekip olmak, birlikte davranabilmek, empati becerisini geliştirmek gibi..
Daha önce bazı firmalarda iletişim, motivasyon ve kurum kültürü üzerine yaratıcı drama çalışmaları yaptık. Bunun dışında bir bankanın inovasyon merkezinde iş insanları ile birlikte Playback Tiyatro uygulamaları yaptık.
Her iki uygulamanın da hem kurum kültürüne hem de çalışanların kişisel gelişimlerine katkıda bulunduğunu gördük.
Alchena Gelişim ve Dönüşüm Evi’nden de bahsetseniz?
Alchena, bireysel sorunlara bütünsel bakış açısıyla çözümler üreten bir sisteme sahip. Her insan biricik ve özel. Bu sebeple önce bize başvuran bireylerin gelme nedenlerini, sorunlarını iyi tespit etmek bizim için kıymetli. Daha sonra kişiler bir nevi gelişim ve dönüşüm yolculuğu başlamış oluyor. Eğer başvuru psikolojik bir sebepten olmuşsa alanında uzman psikologlarımızla gelişim başlıyor, bireyin ihtiyacına göre bu gelişim diyetisyenimizle, Playback Tiyatro, Yaratıcı Drama ve Mozaik Sanatı ile desteklenerek bütünsel gelişim kalıcı dönüşüm halini alıyor. Çalışma sistemimiz bu holistik bakış açısına dayanıyor. Bireyler için kullandığımız bu sistemi aynı zamanda gruplara ve kurumsal firmalara eğitim olarak uyguluyoruz. Ana sorunların veya bizden istenen eğitimin içeriğine göre, yapılandırıyor veya en uygun çözümler üzerinden kişilerin gelişimini ve dönüşümünü hedefliyoruz.
