NEŞE BERBER
Moldova Ankara Büyükelçisi Dmitri Croitor en büyük sorunlarının Moldova’da iş imkanlarının az olması nedeniyle çocukların anne ve babasız büyümek zorunda kaldığının altını çiziyor. Croitor, “Tarım ve birçok alanda Moldova büyük potansiyele sahip. Burada yatırım yapanların asla işgücü sıkıntısı olmayacaktır. Türk iş insanlarını bizim ülkemize yatırım yapmaya ve bize destek olmaya davet ediyorum” dedi.
Moldova nasıl bir ülke?
- Moldova çok güzel bir ülke, biz Avrupa'nın güneyinde bulunuyoruz Romanya ve Ukrayna arasında 2 komşu ülkemiz var, ülkemiz küçük bir ülke ama demiştim çok güzel bir ülke Moldova, nüfusu bugün 3,5 milyon kişi. Şimdi 10-11 sene önce Moldova nüfusu 4,5 milyon oldu, bugün 3,5 milyon oldu, bir milyon kişi başka ülkelere göç etti.
Neden?
Oralarda iş buldular, Rusya, İtalya, Portekiz ya da Türkiye'de çalışan vatandaşlarımız var, bu bizim en büyük problemimiz halkımız başka ülkelerde iş buluyor onun için Türkiye'deki iş adamlarına sesleniyorum; Moldova'ya gelsinler, görsünler, temaslarda bulunsunlar ve orada iş imkanı sağlayacak yatırımlar yapsınlar, bu bizim gençlerimize de katkı sağlayacak ve çalışmak için başka ülkelere gitmek zorunda kalmayacaklar.
Sayın Büyükelçi Türkçeyi çok güzel konuşuyorsunuz. Nerede öğrendiniz?
Ben Gagauzum. Moldova'nın güneyinde Gagauzlar, Gagauz yeri özerk bölgesinde yaşarlar. Yaklaşık nüfusu 160 bin kişidir. Kendi parlamentosu ve başkanları vardır, oradaki halk seçimle başkanını seçer, 1990 yılında Moldova'dan bağımsızlaşmıştır, 1994 yılında özerkleşti. 1999 yılında Gagauzya'nın başkanı seçilmiştim ve üç dönem başkanlık görevini yürüttüm.
Başbakan mı oluyor?
Halkın başkanı ve Gagavuzya Başkanı aynı zamanda Moldova hükümetinin de üyesidir.
Şimdi Türkiye'de Moldova Ankara büyükelçisi olarak göreve getirildiniz, Türkiye'de olmak nasıl bir duygu?
Türkiye'de olmak çok güzel bir duygu, köklerimiz aynı, birbirimizi çok iyi anlıyoruz, bakanlarla, iş adamlarıyla, gazete temsilcileriyle de aramızda dil farkı olmadığı için çok iyi anlaşıyoruz. Türkiye'de 1,5 yılı aşkındır görev yapıyorum bu süreçte birtakım hedeflerimiz oldu, bunlardan birisi de daha önce söylediğim gibi Türk iş adamlarını, yatırımcılarını yatırım yapmak üzere Moldova'ya çekmek istiyoruz. Moldova'nın 43 serbest bölgesi var, en büyük hedefimiz bu 43 bölgeye güçlü iş adamlarını çekmek.
Bununla ilgili neler yapıyorsunuz? Özel bir çalışmanız var mı, başlattınız mı?
Öncelikle şunu söyleyeyim bugün Moldova'da 1300 Türk şirketi çalışıyor. Bunların içerisinde güçlü şirketler var Anadolu Efes 15 sene önce Moldova'ya gelmiş, 120 bin dolar yatırım yapmışlar. Bugün hem Moldova'ya satıyorlar hem de başka ülkelere ihracat yapıyorlar.
Şu anda Moldova'ya giden iş adamları ne yapabilir, hangi alanlarda yatırımlar yapabilir?
Moldova'ya yatırıma çağırdığımız iş adamları bu soruyu hem kendisine hem de bize sorabilir. Biz Moldova'da ne yapabiliriz? Şu anda Türk inşaat firmaları var inşaat alanı dışında topraklarımız oldukça verimli dolayısıyla tarım çok önemli Moldova'da.
Çok önemli bir konuya değindiniz. Pandemi ile birlikte tarım bütün dünyada çok öne çıktı aslında ve bazı ülkeler yurt dışından topraklar alıp oralarda ekip biçip tarım yapmaya, üretmeye başladılar. Aslında sizin de Moldova topraklarının buna çok elverişli olduğunu söylüyorsunuz, tarım yapılabilir mi iş insanları?
Evet tarım yapılabilir. Moldova, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği zamanında SSCB'nin bahçesi sayılıyordu. Moldova Sovyetlerin yüzde 40 oranında gıda ihtiyacını karşılıyordu. Bugün bunlar oldukça azaldı, bu yüzden biz iş adamlarını teknoloji ile birlikte bekliyoruz.
Çünkü teknoloji için de finansman gerekli diğer taraftan biz Sovyetler zamanında büyüdük çünkü o zamanlar teknoloji, pazarlama onlar tarafından kurulmuştu, Moldova'ya gelecek Türk iş adamlarının yatırımla birlikte bizlere bu konularda da örnek olmasını bekliyoruz. Moldova'da limon, portakal ve nar dışında bütün meyveler var, üretilen meyveler meyve suyu vs şeklinde rahatlıkla işlenip, pazara sunulabilir, insan gücümüz fazlasıyla var fakat ürettiklerimizi işlemek, depolamak ve buna benzer konularda yatırım yapılırsa yatırımcılar oldukça iyi paralar kazanabilir. Tarım dışında da birçok alanda Moldova büyük potansiyele sahip. Şimdi Avrupa'dan Romanya, Bulgaristan gibi ülkelerden büyük şirketler Moldova'ya geliyor, Japonya yatırım yaptı fabrika açtı iki ay içerisinde 1200 kişi ülkeye geri döndü ve o fabrikada çalışıyor, burada yatırım yapanların asla iş gücü sıkıntısı olmayacaktır. Türk iş insanlarını bizim ülkemize yatırım yapmaya ve bize destek olmaya davet ediyorum
Bugün çocuklarımız anne babaları başka yerlere çalışmaya gitmek zorunda kaldığı için anasız, babasız büyüyor, bu çok üzücü ve bizim büyük problemimiz. Yatırımcılar için başka bir avantaj daha var, Moldova'nın serbest ticaret anlaşması var, eski SSCB ülkelerini Rusya, Kazakistan, Özbekistan bütün bu ülkelerle bizim serbest ticaret anlaşmamız var iş adamları Moldova üzerinden mallarını bu ülkelere sattığında yüzde 15-20 daha fazla para kazanacak dolayısıyla serbest ticaret anlaşmasına tabi olacak.
Türkçe konuşan bir büyükelçisiniz, kökenleriniz Türk bu bağdan dolayı ülkenize buradan iyi bir destek göndereceksiniz diye düşünüyorum.
Türkiye her zaman Moldova'nın yanındaydı 1994 yılında Gagauzya özerklik kazandı, o zaman kim bize yardımcı oldu? Türkiye, o zaman Türkiye'nin 9. Cumhurbaşkanı Sayın Süleyman Demirel o zamanlarda Moldova'ya geldi, bize yardımcı oldu, bugün de Türkiye bizim yanımızda. O zor zamanlarda Moldova'yı yalnız ve savunmasız bırakmadı. Türkiye bize çok çok yardımcı oldu, şimdi de beraber yola devam edeceğiz. 2018 Ekim ayında Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan Moldova'ya resmi ziyarette bulundu, iki ülke arasında ilişkilerin düzeyi stratejik ortaklık seviyesine çıkarılmıştır.
2019 da Moldova Cumhurbaşkanı, bakanlarıyla birlikte Ankara'yı ziyaret etti. Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği mekanizması ilk toplantısı da Ankara'da gerçekleşti. Bizim bağlarımız git gide güçlendi, bizim cumhurbaşkanlarımız büyük bir hedef koydular. Bugün ticaret hacmimiz bizim ülkemizde 560 milyon dolar, biz bunu 1 milyon doların üzerine çıkarmayı hedefliyoruz dolayısıyla bu konuda iş adamlarına ihtiyacımız var.
Siz bu konuda çok çalışıyorsunuz, iletişim halindesiniz büyük ihtimalle de en kısa zamanda da bu istekleriniz ses bulacak.
Çok mutluyum, aramızdaki bağlardan birisi de adetlerimiz, yemeklerimiz. Çok kısa bir zaman içerisinde Kasım ayı içinde Moldova Kültür Günleri organizasyonu ilk defa Ankara'da yapıldı.
Türkiye ve Moldova halkı arasında iletişim kurmak adına ne yapılabilir?
Türkiye ve Moldova arasındaki bağlar, iletişimin çok güçlü olmasını isterim bunun için birbirimizi daha yakından ve iyi tanımamız gerekiyor. Moldova çok küçük bir ülke ama Moldova'dan Türkiye'ye bir yılda 300 bin turist geliyor. Türkiye nüfusu 84 milyon yılda sadece 30 bin kişi Moldova'ya geliyor, biz istiyoruz ki, Türkiye'den Moldova'ya gelen turist sayısı yılda en az 100 binlerde olsun. Ülkemizi daha fazla insan tanısın.
Moldova'ya gitmek için vize gerekli mi?
Moldova'ya gitmek isteyenlerin pasaport ve vize almasına gerek yok. TC. Kimliği ile giriş yapabiliyorlar. Ulaşım kolay ve kısa İstanbul'dan uçakla sadece bir saat ve rahatlıkla günübirlik turistik gezi ve iş seyahati yapabilirsiniz. Moldova’ya gelin, Moldova'yı yakından tanıyın ondan sonra ilişkilerimiz çok daha güçlü olacak.
