Felsefeüstü üzerine mülahazalar
Önce örneklerimizden ikisini hatırlayalım. Hayat güzeldir - La vita è bella filminde toplama kampında Guido oğluna Nazi subayının söyledikleri yerine kendi uydurduğu şeyleri anlatıyordu. Kampta olan bitenler aslında bir oyun, bu oyunu oynarsan doğum gününde hediye alacaksın diyordu. Toplama kampını oğlu için yeniden kurmuştu. Paul Auster'in hikayesinde Brooklyn'de bir tütün dükkanı olan Auggie Wren kovaladığı hırsızın düşürdüğü cüzdanın izini sürerek bir eve ulaşıyor.
Noel zamanı, yaşlı, kör ve yalnız bir kadın kapıyı açıyor ve Auggie'yi uzun zamandır görmediği torunu olarak kucaklıyor. Auggie oyunu devam ettiriyor, beraber yemek yiyorlar, onu sevindirmek için iş bulduğunu, yakında evleneceğini söylüyor. Kadın da inanıyormuş gibi yapıp mutlu oluyordu. Bu ikisinde de ızdırap dolu gerçekliğe karşı bir kurgulama var. Dünyayı anlamaya çalışan felsefeye karşı dünyaya belki son kez gülümseyen felsefeüstü.
Burada kastettiğim gerçeği reddetmeden ziyade yeni bir gerçeklik kurma... Biz dünyaya kendimize göre anlam veriyoruz, kendimizi yansıtıyoruz. Bununla yeni bir dünyayı inşa ediyoruz aslında. Mesela ne diyoruz? "Batan gün kana benziyor, yaralı cana benziyor... Şu bülbül bana benziyor, ah ediyor bir gül için". Büyük zulümlere, ızdıraba karşı felsefeüstüne başvuruyoruz. Yeni anlamlar veriyoruz, bir güzellik dünyası inşa etmeye çalışıyoruz. Nitekim, insanoğlu yeni bir gerçeklik kurabildiği için mutluluğu var oluyor. Ereği bu, mutlu olabilmek... Orbakaite'nin eski bir şarkısında dediği gibi mutluluk kaçınılmaz olabilir. Ama ne zaman? Gece şehrin çirkinliklerini örttüğünde, kar çöplerin üstünü kapattığında, insan unuttuğunda ve affettiğinde. Çöp orada duruyor, suçlular çok sayıda ve güçlüler. Ama yüce bir ironi de var. "Gerçeklik nedir?" ve "gerçeğin bilgisine nasıl ulaşabilirim?" soruları bağlamında felsefeüstü geçersiz bir argüman değil...
Gerçekliğin karşısında diklenen ironi duygusu aslında hakikatin kapısını aralayan şey. Kamera nerede, bu kamera şakası mı demek gibi. İroninin muhteşem bir gerçekliğin özel bir komponenti, parçası olduğunu anlıyoruz. İronisiz bir felsefe düşünmek mümkün değil çünkü.
