Türkiye'mizde 2000'li yılların başında şimdiki kadar havalimanı yokken, var olan havalimanlarına da inip kalkan uçak sayısı bugünkü kadar fazla değilken ve de insanımızın bu uçaklara binebilmesi, bilet fiyatlarının pahalı oluşu yüzünden çok da mümkün değilken, Türk insanı kaderine razı olup, otobüse talim ederdi. 

Günün birinde bu iş böyle olmaz diyerek, uçakların kapısını halka açan bir karara zamanın Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım imza attı. Jet A-1 (Karosen) adıyla bilinen uçak yakıtından ÖTV denen Özel Tüketim Vergisi'ni kaldırmasıyla bilet fiyatlarında önemli düşüşler oldu ve halk havayoluyla tanıştı. Gün geldi insanlar otobüs bileti fiyatından daha ucuza, 49.-TL'ye, uçağa binebildi. Binali Bey'in meşhur deyimiyle "Havayolu, halkın yolu oldu". Halkımız da zamandan tasarrufu ve konforu fazlaca sevdi uçakla yolculuk yapmaya da alıştı. 

Şimdilerde ise, durum eskisi gibi değil. 

Doğruyu söylemek gerekirse, uçaklara yanaşılmıyor. Geliri asgari ücretin biraz üstündeki 12 milyon emekli, çoğu asgari ücretle çalışan milyonlarca dar gelirli ile, işçilerin, köylülerin ve öğrencilerin sınırlı gelir düzeyi ile yılda bir kaç kez bile olsa uçakla seyahat edebilmesi artık mümkün olamayacak gibi bir durum söz konusu. Bu arada kısa adı BDDK olan Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu da siz uçağa binmeyin ve de seyahat etmeyin diye havacılık ve turizmde 9 olan kredi kartı taksit sayısını 6'ya indirecekmiş. 

Geçen hafta yaptığım bir uçak yolculuğu, yurt içi bilet fiyatının 350.-TL'lık tavan fiyatı zorladığını gördüm. Sabiha Gökçen Havalimanı'nın yeni iç hat terminal açılışı için yapılan törende, Onur Air Genel Müdürü Teoman Tosun ve Pegasus Genel Müdürü Mehmet Nane ile karşılaşınca, onlara uçak bilet fiyatlarının çok yüksek olduğunu, halkın alım gücünün üstünde seyrettiğini söylediğimde, "Bu fiyatlar da bizi kurtarmıyor. Kur ortada, biz fiyatları arttıracağız" demelerine hiç şaşırmadım. Çünkü, daha önce IATA da yakıt fiyatının yüzde 25 oranında artacağını açıklamıştı. 

Şimdi, durumun bir analizini yapmalıyız.

Uçak yakıtında konunun uzmanı olan Hay-Hay Group CEO'su iş insanı Tolga Demirci'den aldığım bilgilere göre;

2017'nın Temmuz ayında petrolün fiyatı ton başına 450 dolardı. Aynı tarihlerde dolar paritesi 3 bin 600 lira idi. 1 Ocak 2018'de petrol 700 USD/ton, Dolar -TL paritesi 3.791, 1 Nisan'da petrol 700 USD/ton, parite 3.934, 1 Temmuz'da petrol 780 USD, parite 4.583 ve 1 Ağustos'ta petrolün tonu 770 USD ve parite ise 4.930'lardan seyrediyordu. Yılbaşından bu yana iki P'nin (Petrol ve Parite) seyri böyle bir yükseliş gösterdi. 

Havacıların, DOC diye nitelendirdiği Direct Operational Cost içinde yakıtın payı yüzde 25-35 arasında değişmekte.

Yakıtın seyrine baktıktan sonra bir saatlik uçuşun maliyetine de bakalım diyorum. 

Kısaca A.C.M.I denen giderleri, Aircraft (Uçak), Crew (Ekip), Maintenance (Bakım), Insurance (Sigorta) oluşturuyor. 

Bir uçağın saatlik kirası 3 bin 500 dolar, yakıt 2 bin 250 dolar, (1 saatte 3 ton yakıt yakar-tonu 750 dolardan) üst geçiş 400 dolar, handling 300 dolar, Catering 150 dolar, Landing 500 dolar, tax 100 dolar, genel giderler 500 dolar olmak üzere bir saatlik uçuşun maliyeti toplam 7 bin 700 dolara ulaşmaktadır. (B737-800/A320-1)

180 kişilik bir uçağın yüzde 80 doluluk oranıyla uçmasında bir koltuğun maliyeti bir saatlik maliyeti 250 TL'ye, bir buçuk saatlik uçuşta ise 375 liraya gelmektedir. Örneğin, Trabzon'a 1,5 saatte giden bir uçağın bağlı olduğu şirketin, 350 liraya bilet satması, koltuk başına 25.-TL'lık zarar etmesi demektir. Şirketler, yüksek sezon diye adlandırılan 15 Haziran-15 Eylül arasında, iki dini bayram süresince ve bir de yılbaşında tam dolu olarak uçuş yaparlar. Bu zaman diliminde yapılan bu uçuşlar kışın kayıplarını telafi etmektedir. Petrolün ve doların artışının getirdiği bu tablo bilet fiyatı zammını da kaçınılmaz kılmaktadır. Uçak biletini hep TL ile satan havayolu şirketleri, başta yakıt olmak üzere giderlerinin yüzde 80'ini dövizle ödüyor. (Sadece THY uçucularına TL ile maaş öder). Her şeye döviz ödeyen ve bileti de TL ile satan bu şirketlerin kur farklarından etkilenmemesi imkansızdır. 

Siz bilet fiyatları çok pahalı diye sızlana durun, ortada başka ve kesin bir gerçek var ki, THY dahil tüm yerli taşıyıcılar iç hat uçuşlarından zarar etmektedir. Bu şirketler madem ki zarar ediyor, neden bu fiyata bilet satıp, uçuyor diyebilirsiniz. Bunu cevabı çok basit. Çünkü, Ulaştırma Bakanlığı iç hat uçuşlarında yıllardan beri bilet fiyatlarına bir tavan fiyat uygulaması getirmiştir. Yani tek yön 350 TL'lik tavan fiyatla halkının çıkarını koruyup, şirketleri ise zora soktuğunun bal gibi farkındadır. Buradaki popülist korumacılık işi halktan yana gibi çalışmaktadır. İşin doğrusu bu tavan fiyat uygulaması iyi ki var. Eğer bu uygulama olmasa idi, bu yazın uçak bilet fiyatları tek yönde 500-600 TL bandında seyrederdi. Konu bir arz- talep meselesi olduğu için, birileri bu fiyata bilet alarak, istediği yere gider, gelir. Siz, yatın kalkın tavan fiyatı hayata geçiren Binali Bey'e dua edin. İnsanımız hiç değilse şimdilik uçak yüzü görüyorsa, biliniz ki bu iş onun sayesinde sürdürülmektedir. 

Milyonlarca dar gelirli uçağa binemezken ben şimdi size ukalalık edip, ucuz bilet bulmak için şöyle yapın, böyle yapın diye akıl vermek yoluna gitmeyi düşünmem. 

Bilinçli yolcular, ucuz uçak biletini, ne zaman, nereden ve nasıl alacağını çok da iyi bilmektedir. Kış mevsiminde uçak biletleri ucuzlar, fakat petrol ve paritenin önlenemeyen yükseliş trendi bizim ucuz bilet almamızı önleyecek kanaatindeyim. 

Havayolunu halkın yolu olmaktan çıkarıp lüks haline getirecek bu gidişatın önüne kim, nasıl geçer doğrusu cevaplanması çok zor bir soru. Petrol ve parite artışı elimizde olmayan gelişmeler olduğundan pahalı uçak biletini alabilmek için ya daha çok kazanacağız, ya da başka harcama kalemlerinde tasarruf yoluna gideceğiz. 

Hükümet, turizm de olduğu gibi havacılık iş kolunda da bazı sübvansiyonlarla halka ucuz uçak bileti alma kapısını aralayabilir. 

İyi ve ucuz uçuşlar Türkiye'm...