Bazen sessiz bir ortam ararız. Sadece kendimize kaldığımız, hiç ama hiçbir sesin rahatsız etmeyeceği bir mekân. Peki bu mümkün mü? Tüm gürültülerden arınmış, tam sessizliğin hâkim olduğu bir yerde insan nasıl tepkiler verir acaba? Mutlak sessizlik var mıdır? İnsanın az da olsa arka planda akan seslere ve gürültüye ihtiyacı var mıdır?

Güneşin henüz doğmadığı bir bayram sabahıydı. Dokuz evladının her birine ayrı bir sanat eseri hassasiyetiyle dokunan rahmetli annemin hazırladığı tertemiz elbiseler, döşeklerimizin başucundaydı. Beyaz gömlek (işlik), askılı pantolon (sirebent), kocaman düğmeli ceket (adam ceketi), elle örülen uzun yün çoraplar ve hafif ökçeli lastik (cizlavit) ayakkabı. Ablalarımın içlikleri ve entarileri ise rengârenkti.

Hayat bir seçim sürecidir. Hiçbir seçim de bir son değildir. Günlük hayatımız; bazen büyük ve uzun süreli, bazen küçük ve kısa süreli sayısız tercihle geçer. Tercihlerimizin birikimiyle ilmek ilmek dokuduğumuz hayatımızı, bir halı misali kendi nakışlarımızla süsleriz.

Deney sonuçlarını merakla bekliyorduk. Zira hocamız öğrencilerine beşer dakikalık iki ayrı süre vermişti. Önce gözlerimizi kapatmıştık. Öldüğümüzü varsayıp, bize kaliteli bir insan hissi veren ve gerçekten mutlu eden davranışlarımızı düşünmüştük. Sonra gözlerimizi açıp aklımıza gelenleri yazmıştık.

Hocamız, derste ilginç bir uygulama yaptırmıştı. Çok etkilendiğim için hiç unutmam. Etkilendim çünkü yıllar önce köy odasında yaşadığım bir deneyim, seneler sonra Londra'daki doktora sonrası dersimde karşıma çıkmıştı.

Çocuk ve gençlerin akranlarına karşı zorba davranışlarının giderek çoğaldığına ve çeşitlendiğine değinmiştik. Nitekim gelişme dönemindeki zihinlerde maddi ve duygusal şiddete yönelik genetik potansiyel, dijital dünyanın sağladığı imkanlarla öğrenilmiş şiddet olarak yayılıyor.

Öğrenilmiş şiddet yeryüzünde hızla yayılıyor. En çarpıcı delillerden biri çocukların ve gençlerin birbirlerine verdikleri zararların giderek artmasıdır. Literatüre yerleşen akran zorbalığı çoğu zaman saklandığı için farkında olamıyoruz.

Yaşını almış bir iş insanımızla konuşuyorduk. Vaktiyle köyden İstanbul'a gelmiş. Çeşitli işlerde çalışmış. Laleli'deki hamallık günlerini anlatırken gözleri doluyor. Sonra kendi işini kurmuş. Yirmi metrelik bir tostçu dükkanından büyük bir gıda grubuna dönüşen zorlu bir yolculuk. Tipik bir aile şirketinin kurucu lideri.