YENİ EKONOMİ PROGRAMI VE PARASAL HEDEFLEME

Prof. Dr. D. Murat DEMİRÖZ
Bu köşede, uzun zamandan beri söylediğim noktalardan biri de enflasyon hedeflemesinden vazgeçip parasal hedeflemeye başlanmasıdır.

Bu yazıda bu konuyu nedenleri ve olası sonuçları ile açıklayacağım. Ama öncelikle Maliye ve Hazine Bakanı Albayrak’ın dün açıkladığı yeni ekonomik program ile ilgili görüşlerimi paylaşacağım.

YENİ EKONOMİ PROGRAMI

Sayın Albayrak’ın açıkladığı programın satır başları şöyle:

Büyüme hedefi: “2020 tahmini yüzde 3,5. Büyümeyi sağlıklı bir çizgiye oluşturacağız. 2021'den itibaren yüzde 5 büyümeyi sağlayarak sürdürülebilir kılmak temel amacımız.”

Enflasyon hedefi: “Enflasyon hedefi 2018 için yüzde 20,8, 2019 için yüzde 15,9, 2020 için yüzde 9,8 olarak belirlendi. Enflasyonun 2021'de yüzde 6'ya inmesi bekleniyor.  Faiz dışı fazlanın GSYH'ye oranını 2020'de yüzde 1'e yükselteceğiz. Bütçe açığı da sırasıyla 1,8,1,9, 1,7 olarak gerçekleşecek.”

Cari Açık hedefi: “Cari açığın düşürülmesi dengelenme sürecinin yaşadığı bir diğer unsur. Cari açıktaki düşüş devam edecek. Cari açığın GSYH'ye oranının 2019'da yüzde 3,3, 2020'de yüzde 2,7, 2021'de yüzde 2,6 öngörülüyor.”

İşsizlik ve İstihdam hedefi: “İstihdam önemli başlıklardan biri. İşsizlikte 2020 sonrasında azalış göstermeye başlayacak yüzde 10,8 seviyelerine ulaşmış olacak. 2021 yılına kadar 2 milyon yeni istihdam oluşturulmuş olacak.  İşsizliğin 2018 yüzde 11,3, 2019 yüzde 12,1, 2020 sonunda yüzde 11,9 olması bekleniyor.”

Kamuda Tasarruf hedefi: “Alınacak tedbirlerle 2019'da 60 milyar TL'lik tasarruf sağlanacak. 16 milyar TL gelir artırımı elde edilecek. Kamu gelirlerini artırmak için yapısal reformları geliştireceğiz.”

Bu hedefler Maliye Politikası’nda ciddi bir frene basma olarak görülmelidir. Hedefler yerinde, ekonominin yeniden normal şartlara dönmesi için de beklenen niteliktedir. Hepimizin adına Sayın Bakana başarılar diliyorum, onun başarısı hepimizin başarısı olacaktır. Ancak Maliye Politikası’nın daha etkili olabilmesi için Para Politikası’nın da onu tamamlaması gerekir. İşte Parasal Hedefleme de bunun için gereklidir.

PARASAL HEDEFLEME NASIL?

Mevcut para politikası stratejisi Enflasyon Hedeflemesi üzerinedir. Bütün dünyada da Merkez Bankaları çoğunlukla Enflasyon Hedeflemesi uygulamaktadır. Enflasyon Hedeflemesi, Merkez Bankasının bütün araçlarını fiyatlar genel düzeyinde hedeflenen belli bir artış oranını elde etmek için kullanmasıdır. Aynı zamanda, Merkez Bankası eğer inandırıcı olursa, enflasyon beklentilerini kırmak için de önemli bir üstünlüğü vardır. Enflasyon Hedeflemesi yapılırken ana politika aracı Merkez Bankası’nın politika faizidir. Bu faiz Merkez Bankası’nın diğer bankalara borç verme ve bu bankalardan borç alma işlemlerinde kullanılır. Eğer faiz yüksekse Merkez Bankası diğer bankalara daha az para borç verir, bu da Parasal Tabanın büyüme hızını düşürür. Parasal Taban, Para Arzının çekirdeğidir, bu yöntemle Merkez Bankası dolayı yoldan Para Arzı büyüme hızını düşürmeyi amaçlar. Faizi düşürürse, bu sefer mekanizma ters yönde işler. Merkez Bankası’nın politika faizinin ikinci bir etkisi de, piyasadaki mevduat ve kredi faizlerinin temel maliyetini belirlemesidir. Ancak bu kanalın işlemesi için Bankacılık Sektörü’nün rekabetçi bir yapıda olması gerekir. Mamafih, bizde mevduat piyasasında oligopson, kredi piyasasında da oligopol vardır. Bu yüzden Merkez Banaksı faiz düşürdüğünde mevduat ve kredi faizleri aynı oranda düşmez rantiye ve bankaların kârı artar. Tersine Merkez Banaksı faiz arttırdığında mevduat ve kredi faizleri daha yüksek oranda artar ve yine rantiye ve bankaların kârı artar. Enflasyon hedeflemesinin bir önemli amacı da para politikasının ekonomik faaliyet düzeyine yansımasında gerçekleşen gecikmeyi (dış gecikme) en aza indirmektir. Enflasyon hedeflemesinin en önemli dezavantajı, parasal tabanın ve dolayısıyla para arzının miktarının bankaların nakit talebine bağlı olarak dalgalanmasıdır. Yani Merkez Bankası para miktarı üzerindeki kontrolünden vaz geçerek para arzı miktarını iç ve dış konjonktürdeki dalgalanmalara bırakır.

Ülkemizin mevcut koşullarında, Merkez Bankası’nın ana hedefi para arzı büyüme hızını kontrol etmek olmalıdır. Çünkü para arzı büyüme hızı enflasyon oranını belirleyen en önemli kriterdir. Bunun için aylık, üç aylık ve yıllık para arzı büyüme oranları hedeflenmeli, faizlerin manipüle edilmesinden vaz geçilip parasal taban üzerinde kuvvetli bir kontrol oluşturulmalı, temel araç olarak da Açık Piyasa İşlemleri kullanılmalıdır. Bu politikanın dezavantajı faizlerin piyasa şartlarında daha fazla dalgalanması ve faizlerde belirsizliğin artması, yukarıda bahsettiğim dış gecikmenin artmasıdır. Bunlar kısa dönemde gerçekleşir. Avantaj ise uzun dönemlidir. Uzun dönemde doğru yönde uygulanan Parasal Hedefleme ile hem para arzı büyüme hızı hem de enflasyon oranı sıkı bir kontrol altına alınır.    

PARASAL HEDEFLEME NİÇİN?

Enflasyon hedeflemesi dalgalı kur rejimi ile çelişir, çünkü faizleri dış denge faizinin üstünde tutarsanız döviz kurları suni biçimde denge değerinin altında oluşur ve içerde döviz fazlasına yol açar, altında tutarsanız döviz kurları suni biçimde denge değerinin üstünde oluşur ve içeride döviz açığına yol açar. Dalgalı kur sisteminin işlemesi için faizlerin de piyasa tarafından belirlenmesi gerekir. Eğer dalgalı kur sistemi uygularsanız ekonominiz dış şoklara karşı dayanıklı hale gelir, enflasyon hedeflemesi yüzünden ekonomi dış şoklara – emperyalist saldırılar da dahil- duyarlı ve kırılgan hale gelir. Parasal hedeflemede bu sorun ortadan kalkar.

Dalgalı kur rejimi altında enflasyon hedeflemesi hükümetin elini kolunu bağlar, çünkü kurların dalgalı olması maliye politikası etkinliğini düşürürken, faizlerin politikayla belirlenmesi de para arzı üzerinde kontrolü ortadan kaldırır. Yani, hükümetin iki ana politikasının da etkinliği en aza iner. Bu ise, şimdi olduğu gibi acil müdahale gerektiğinde Hükümetin ekonomiyi etkileme gücünü düşürür.

Enflasyon hedeflemesi ile enflasyon kontrol edilemez, çünkü enflasyonun en temel belirleyicisi para arzı büyüme hızıdır. Eğer Merkez Bankası para arzı büyüme hızını “piyasa dinamiklerine” bırakırsa, enflasyonun kontrolünü hem “faiz lobisine” hem de “üst akıla” bırakıyor anlamına gelir. 

PARASAL HEDEFLEME VE SONRASI…

Eğer Yeni Ekonomi Programı, Parasal Hedefleme ile desteklenirse, ekonomide seçilmiş hükümetin belirleyicilik gücü ve politikaların etkinlik düzeyi artacaktır. Bu da, amaçlanan hedeflere  ulaşım süresini azaltacaktır. Tabiî ki, bütün bunlar sadece başlangıçtır, sağlıklı ve hızlı bir büyümeye ulaşmak için yenilenmiş Sanayi, Eğitim, Teknoloji ve Tarım politikalarına ihtiyaç vardır.

Hayırlı Cumalar…