Türkiye, dijitalleşmenin getirdiği görünmeyen ekonomik faaliyetlerle mücadele için yeni bir döneme giriyor. 2026-2028 Orta Vadeli Program (OVP) çerçevesinde kayıt dışı ekonomiyle savaşmak için ileri teknolojiler devreye alınacak.Yapay zeka, büyük veri ve algoritmalar, vergi kaçıranların yeni kâbusu olacak.
kayıt dışılık dijitalden okunacak, vergi tabanı genişleyecek
Vergi gelirlerinin artışı ve sosyal adaletin sağlanması hedefiyle hazırlanan OVP'de, kayıt dışı dijital faaliyetlerin tespiti için özel yazılımlar geliştirilecek. Bu sistemler sadece gelir kayıplarını değil, aynı zamanda vergi adaletini bozan tüm unsurları ortaya çıkaracak.
Geleneksel yöntemlerle tespit edilemeyen e-ticaret, içerik üretimi, dijital reklam gelirleri gibi alanlarda oluşan görünmeyen ekonomi, artık teknolojiyle takip edilecek. Hedef; vergi kaçıranları yakalamak değil, sistemi adaletli hale getirip, vergisini doğru ödeyenleri korumak.
radar sistemi geliştirilecek, veriler konuşacak
Maliye Bakanlığı’nın bünyesinde geliştirilen Risk Analizi Değerlendirme ve Araştırma Sistemi (RADAR), sektörel ve bireysel verileri işleyerek riskli alanları önceden belirleyecek. Bu sistem sayesinde, vergi kaçakçılığını besleyen sahte belge düzeni kökten sarsılacak.
Özellikle dijitaldeki kayıtsız gelir akışları (influencer kazançları, online eğitim gelirleri, kripto alım-satımı gibi alanlar) RADAR sistemi ile anlık olarak izlenecek. Sahte fatura düzenleyen ağlar, algoritmaların radarına takılarak tek tek ortaya çıkarılacak.
kayıt dışı istihdam ve ücret de odakta
Vergi gelirlerinden daha fazla pay almayı hedefleyen hükümet, sadece şirketleri değil, bireyleri ve işverenleri de kapsayan yeni bir denetim mekanizması kuracak. Özellikle kayıt dışı istihdam ve ücret ödemeleri, yapay zeka destekli analizlerle tespit edilecek.
Bu analizler sayesinde, asgari ücretin altında gösterilen maaşlar, prim kaçırmak için yapılan anlaşmalar ve sigortasız işçi çalıştıran yapılar gözler önüne serilecek. Böylece hem çalışanlar korunacak hem de sistemden kaçanlar cezalandırılacak.
vergi uyumu artırılacak, algı değişecek
Amaç sadece denetim değil; mükellefin vergiye gönüllü uyumunu artırmak. Bunun için, bilgilendirme kampanyaları, kullanıcı dostu dijital vergi sistemleri ve teşvik modelleri devreye alınacak. Vergi ödemeyi bir ceza değil, katkı olarak gören bir anlayış oluşturulmak isteniyor.
Aynı zamanda, vergiye tabi işlemlerin doğruluğu üçüncü taraf verilerle karşılaştırılarak kontrol edilecek. Banka hareketleri, POS verileri, e-fatura kayıtları gibi çok sayıda kaynak bir araya getirilerek daha şeffaf bir yapı oluşturulacak.
gayrimenkul ve kira gelirlerinde yeni dönem başlıyor
Kayıt dışı ekonomiyle mücadelenin bir diğer ayağı da gayrimenkul ve kira gelirleri. Ev sahiplerinin kira gelirlerini düşük beyan etmelerinin önüne geçmek için, kira sözleşmeleri e-Devlet üzerinden hazırlanacak. Böylece her işlem kayıt altına alınacak.
Ayrıca, gayrimenkul satışlarında gerçek değer beyanı zorunlu hale getirilerek, tapuda düşük bedel gösterme yoluyla yapılan vergi kaçakçılığı sona erecek. Bu sayede hem alıcı hem de devlet zarar etmeyecek.
yeni nesil denetim: teknolojik, hızlı ve görünmeyen
Vergi denetimleri artık masa başında değil, veri analiz merkezlerinde başlayacak. Kaçakçılık şüphesi, sistemin otomatik uyarısıyla doğrudan denetime dönüşecek. İnsan faktörünü minimize eden bu model, daha objektif, daha hızlı ve daha adaletli sonuçlar getirecek.
Ayrıca organize vergi kaçakçılığına yönelik özel soruşturma birimleri de yeniden yapılandırılacak. Mevzuat değişiklikleriyle desteklenecek bu yapılar, çok katmanlı kaçakçılık ağlarını çözmek için özel yetkilerle donatılacak.
