Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), ulusal hesaplar sisteminde kapsamlı bir güncelleme yaparak veri altyapısından hesaplama yöntemlerine kadar pek çok alanda revizyona gitti. Avrupa Birliği (AB) ülkeleriyle eş zamanlı yürütülen çalışmada, Eurostat iş birliğiyle sınıflama, kayıt sistemleri, anketler, idari veriler ve bilgi teknolojileri altyapısı yeniden düzenlendi.
Beş Yılda Bir Uyumlaştırma
TÜİK’in açıklamasına göre, ulusal hesaplar sistemi bir ülkenin ekonomik faaliyetlerini ve bunlar arasındaki ilişkileri ölçmeye yarayan dinamik bir yapıya sahip. Bu nedenle belirli aralıklarla güncelleniyor. Avrupa İstatistik Ofisi’nin belirlediği “Uyumlaştırılmış Avrupa Revizyon Politikası” çerçevesinde her beş yılda bir kapsamlı revizyon yapılıyor. AB ülkelerinin geçen yıl tamamladığı bu süreç, Türkiye’de de ayrıntılı bir program ve ulusal strateji doğrultusunda yürütüldü.
Yeni Veri Kaynakları ve Dengelenmiş Hesaplar
Revizyon kapsamında idari kayıtların daha etkin kullanılmaya başlanmasıyla, özellikle e-fatura verileri üzerinden işletmelerin girdi yapısına ilişkin bilgiler sisteme dâhil edildi. Bu sayede arz-kullanım tabloları ve girdi-çıktı tabloları daha ayrıntılı bir seviyede (A-64) hazırlandı. 2023 yılına ait tablolar, Avrupa Hesaplar Sistemi ve ulusal standartlara uyumlu şekilde GSYH hesaplamalarının dengeli bir biçimde yapılmasını sağladı.
Üretim, harcama ve gelir yöntemleriyle hesaplanan yıllık GSYH verileri hem cari fiyatlarla hem de zincirlenmiş hacim endeksiyle revize edildi. 2015-2023 dönemi için tüm bileşenler yeniden dengelenirken, seriler 1995 yılına kadar geriye çekildi.
Gelir Yönteminde Güncellemeler
Gelir yöntemiyle GSYH hesaplamalarında da kapsamlı değişiklikler yapıldı. İş gücüne yapılan ödemelerde kullanılan kayıt dışı oranlar güncellenirken, veriler doğrudan hesaplamalara eklendi. İşletme artığı ve karma gelir kalemi de revizyon kapsamında yeniden ele alındı. Bu güncellemelerle birlikte gelir bileşenleri 1995 yılına kadar geri götürüldü.
Zincirlenmiş hacim endeksi hesaplamaları ise ESA-2010 standartlarına uygun şekilde, 2009 baz yılı korunarak hazırlandı. Böylece hem üretim hem de harcama yönteminde kullanılan serilerde bütünlük sağlandı.
Suriyeliler Kişi Başına GSYH Hesaplamasına Dahil Edildi
Revizyonun dikkat çeken yeniliklerinden biri de nüfus hesaplamalarında yapılan değişiklik oldu. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığı verileri kullanılarak, 2013–2024 yılları arasında geçici koruma statüsünde Türkiye’de bulunan Suriyeliler yıl ortası nüfusa dâhil edildi. Böylece kişi başına GSYH serileri bu değişiklik doğrultusunda yeniden hesaplandı.
Yeni Veriler Takvime Yansıyacak
Revize edilen veriler, 1 Eylül’de açıklanacak “Dönemsel GSYH II. Çeyrek, 2025” ve “Yıllık GSYH, 2024” bültenleriyle kamuoyuna duyurulacak. Ayrıca 2 Ekim’de “Devlet Hesapları, 2024”, 9 Ekim’de “Kurumsal Sektör Hesapları, 2024” ve 11 Aralık’ta “İl Bazında Gayrisafi Yurt İçi Hasıla, 2024” raporlarında da revizyon sonuçları yer alacak.
TÜİK, bu güncellemelerle ulusal hesaplar sisteminde tüm hesap setlerinin bütüncül olarak dengelendiğini ve şeffaf şekilde kamuoyuyla paylaşılacağını bildirdi.
