Hakimlik mesleği, adaletin simgesi olarak her zaman büyük bir prestije sahip olmuştur, hele ki idarenin eylem ve işlemlerini denetleyen idari hakimlik söz konusu olduğunda, bu sorumluluk ve saygınlık katlanarak artar.
Bu unvan, sadece bir meslek değil, aynı zamanda kamu hukuku alanında derin bir uzmanlık ve ahlaki bir duruş gerektiren önemli bir kariyer yoludur.
Peki, bu zorlu ama onurlu göreve giden yolda atılması gereken adımlar nelerdir, süreç nasıl işler ve en önemlisi idari hakim nasıl olunur?
İşte bu yazımızda, sizi kulaktan dolma bilgilerden uzaklaştırarak, 2025 yılına ait güncel mevzuat ve deneyime dayalı bir yol haritasıyla buluşturacak.
Yanlış bilginin telafisinin olmadığı bir kariyer yolculuğunda, doğru ve güvenilir adımlarla ilerlemek en önemli önceliğimiz olmalıdır.
İdari Hakim Nasıl Olunur? Kritik Adımlar ve Yeni Sınav Sistemi
İdari hakim yardımcısı olmak ve bu prestijli mesleğe adım atmak, sadece akademik başarıyı değil, aynı zamanda stratejik bir çalışma disiplinini de gerektirir.
Özellikle son dönemde yürürlüğe giren ve Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı (HMGS) ile İdari Yargı Ön Sınavı (İYÖS) sistemini getiren yeni mevzuatla birlikte, süreç çok daha net ancak bir o kadar da rekabetçi bir yapıya bürünmüştür.
Süreç, temel olarak birbiri ardına gelen dört ana aşamadan oluşur: Ön Eleme Sınavı, Yazılı Yarışma Sınavı, Mülakat ve Adaylık Eğitimi.
1. Eğitim Şartını Tamamlayın ve Yaş Sınırını Dikkate Alın
İdari hakim olmanın ilk ve en temel şartı, ilgili fakültelerden mezun olmaktır. Adli yargı hakimlerinin aksine, idari yargı hakimliği sınavına farklı lisans mezunları da başvurabilir:
- Hukuk Fakültesi mezunları.
- Siyasal Bilgiler, İktisat, İşletme ve İdari Bilimler Fakültelerinden (İİBF) mezun olup, programlarında yeterince hukuk dersine yer verilen bölümlerin mezunları.
Bu geniş mezuniyet yelpazesi, rekabeti de artırmaktadır. Ayrıca, sınava girerken 35 yaşını doldurmamış olmanız (01 Ocak itibarıyla) gerekmektedir.
2. Ön Eleme: İdari Yargı Ön Sınavı'nı (İYÖS) Geçin
2024 yılı itibarıyla uygulamaya giren bu sınav, idari hakim nasıl olunur 2025 sorusunun ilk ve en önemli cevabıdır. Artık hukuk dışı fakülte mezunlarının (Siyasal Bilgiler, İİBF vb.) hakimlik sınavına katılabilmeleri için bu sınavdan başarılı olmaları zorunludur:
- Amaç: Bu, asıl yarışma sınavına katılmaya hak kazanmak için bir ön eleme aşamasıdır.
- Baraj: Sınavdan 100 üzerinden en az 70 puan almak zorunludur.
- Sıklık: İYÖS, genellikle Eylül ayında olmak üzere yılda bir defa ÖSYM tarafından yapılmaktadır.
Eğer mezuniyetiniz 24 Ekim 2019 tarihinden önce ise bu şart aranmayabilir; ancak yeni mezunlar ve gelecekteki adaylar için bu sınav, kapıyı açan anahtardır.
3. Yazılı Yarışma Sınavı'nda Başarılı Olun
Ön eleme sınavını başarıyla geçen veya hukuk fakültesi mezunu olan adaylar, asıl sıralama sınavı olan İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı'na girmeye hak kazanırlar. Bu sınav, bilgi düzeyinizi ve uzmanlık seviyenizi ölçen en kapsamlı aşamadır:
- Soru Dağılımı: Sınav genellikle Genel Yetenek-Genel Kültür (30 soru) ve Alan Bilgisi (70 soru) olmak üzere 100 sorudan oluşur. Alan bilgisi, Anayasa, İdare Hukuku, Medeni Hukuk gibi temel hukuk konularının yanı sıra, İdari Yargı Testi ile Vergi Hukuku, Maliye ve İktisat gibi idari yargıya özgü konulardan oluşur.
- Puanlama ve Baraj: Yazılı sınavda yine 70 puan barajını aşmanız gerekir.
- Mülakata Çağrı: Sınav sonuçları, puan sırasına göre ilan edilen kontenjanın iki katı kadar adayın mülakata çağrılması için kullanılır. Yani sadece barajı geçmek değil, üst sıralarda yer almak hayati önem taşır.
4. Mülakat Aşamasını Geçin ve Adaylığa Başlayın
Yazılı sınavda başarılı olup kontenjana giren adaylar, son ve en kritik aşamaya, yani mülakata çağrılırlar.
Bu aşama, artık sadece bilgi değil, mesleğe uygunluk, muhakeme yeteneği, etik duruş ve genel kültür gibi kişisel yeterliliklerin ölçüldüğü yerdir.
Hâkimler ve Savcılar Kurulu (HSK) tarafından yapılan mülakatlar, adayın mesleğin gerektirdiği tarafsızlık ve yüksek ahlaki standartlara sahip olup olmadığını anlamayı hedefler. Mülakatı başarıyla tamamlayanlar, Hâkim ve Savcı Yardımcısı olarak atanır.
5. Hâkim ve Savcı Yardımcılığı (Adaylık) Süreci
Mülakatı geçenler, yaklaşık üç yıl süren bir adaylık eğitimine başlarlar. Bu süreç artık bir stajdan çok daha fazlasıdır; temel eğitim, görev dönemi ve son eğitim olmak üzere üç ana dönemi kapsar.
Adaylar, Türkiye Adalet Akademisi'nden teorik eğitimler alırken, idare mahkemelerinde de bizzat görev yaparak pratik deneyim (Experience) kazanırlar.
Adaylık süresinin sonunda yapılan yazılı ve sözlü yeterlilik sınavlarını başarıyla tamamlayanlar, HSK tarafından İdari Hakim olarak ataması yapılarak resmen göreve başlarlar.
Unutmayın; idari hakim, devlet ile vatandaş arasındaki dengeyi koruyan kişidir. Fransız hukukçu Maurice Hauriou'nun dediği gibi, "Hukuk, toplumsal düzeni sağlamak için adaletin emrindeki teknik bir araçtır."
Sizin elinizdeki teknik araç, idari yargılama usulü olacak. Bu yüzden, hazırlık sürecinde sadece ezber yapmak yerine, her konunun felsefesini ve toplumsal etkisini anlamaya çalışın.
Bu derinlikli yaklaşım, hem yazılı sınavda hem de mülakat sırasında size tahmin edemeyeceğiniz kadar büyük bir inanılırlık kazandıracaktır.
İlginizi çekebilir: İdari Hakim Maaşı
İdari Yargı Hakim Nasıl Olunur?
İdari yargı hakim yardımcısı olmak, Adalet Bakanlığı tarafından açılan sınavlarla başlayan uzun soluklu bir süreçtir.
Öncelikle Hukuk, Siyasal Bilgiler, İktisat, İşletme veya İdari Bilimler Fakültelerinden mezun olmanız ve 35 yaşını doldurmamış olmanız gerekir.
Bu fakülte mezunlarının, asıl yarışma sınavına girmeden önce İdari Yargı Ön Sınavı (İYÖS) adı verilen ön eleme sınavından en az 70 puan barajını aşarak başarılı olmaları şarttır.
İYÖS'ü geçenler, ardından İdari Yargı Hâkim Yardımcılığı Sınavı'na girerler ve burada da yüksek puan alarak ilan edilen kontenjanın iki katı arasına girmeyi hedeflerler.
Yazılı sınavda başarılı olan adaylar, Hâkimler ve Savcılar Kurulu (HSK) tarafından yapılan mülakata davet edilir ve bu mülakatı da başarıyla tamamlayanlar yaklaşık üç yıl süren Hakim ve Savcı Yardımcılığı eğitimine başlarlar.
Adli Yargı ve İdari Yargı Hakim Nasıl Olunur?
Adli ve idari yargı hakimi olmanın yolları, mezuniyet şartları dışında büyük ölçüde benzerdir ve her iki yol da yeni sistemde iki aşamalı sınav süreci gerektirir.
Adli yargı hakimi olmak için yalnızca Hukuk Fakültesi mezunu olmak gerekirken, idari yargı hakimi olmak için Hukuk Fakültesi dışındaki ilgili İİBF/SBF mezunları da ön eleme sınavıyla şans bulabilmektedir.
Her iki alanda da adaylar, ilk aşamada Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı (HMGS) veya İYÖS gibi ön eleme sınavlarına tabi tutulur, ardından asıl mesleki bilgi ve sıralamanın belirlendiği Hakim ve Savcı Yardımcılığı Yazılı Sınavı'na girerler.
Bu sınavda en az 70 puan alarak kontenjan dahilinde sıralamaya girenler mülakata çağrılır ve mülakat sonucunda başarılı olanlar üç yıllık yoğun bir Hakim ve Savcı Yardımcılığı dönemine adım atarlar.
Bu zorlu adaylık sürecini tamamlayanlar, HSK tarafından ilgili mahkemelere hakim olarak atanırlar.
İdari Hakim Yardımcısı Nasıl Olunur?
İdari hakim olmak, devleti ve idareyi denetleyen, kamu hukukuna odaklanan bir yargı kariyeridir ve süreci birden fazla aşamayı içerir.
Bu mesleğe adım atmak için ön koşul, Hukuk, Siyasal Bilgiler, İktisat, İşletme veya İdari Bilimler fakültelerinden lisans derecesiyle mezun olmak ve 35 yaş sınırını aşmamaktır.
İlgili fakülte mezunları, Hukuk Fakültesi mezunları dışındaki adaylar için zorunlu olan İYÖS'ü geçtikten sonra, idari yargı alanına özgü Borçlar Hukuku (Genel), Vergi Hukuku, Maliye ve İktisat gibi alan bilgilerinin test edildiği İdari Yargı Hakim Yardımcılığı Sınavı'nda başarılı olmak zorundadırlar.
Yazılı sınav sonrası HSK mülakatında mesleki yeterliliğinizi ve etik duruşunuzu kanıtlamanız, sonrasında ise üç yıllık hakim yardımcılığı sürecini tamamlamanız gerekmektedir; tüm bu aşamaların sonunda Danıştay ve idare mahkemelerinde görev yapacak idari hakim unvanını alırsınız.
İdari Hakimlik Sıkça Sorulan Sorular
İdari yargı hakimi kimler olabilir?
İdari yargı hakimi olabilmek için öncelikle Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak, 35 yaşını doldurmamış olmak ve belirli üniversite fakültelerinden lisans derecesiyle mezun olmak gerekir. Bu fakülteler temel olarak Hukuk Fakültesi mezunları ile birlikte, programlarında yeterli hukuk dersine yer verilen Siyasal Bilgiler, İktisat, İşletme ve İdari Bilimler Fakülteleri (İİBF) mezunlarıdır. Bu kişiler, ilgili sınav sürecini (ön eleme ve yazılı yarışma sınavları) başarıyla tamamlamak zorundadırlar.
İdari hakimlik için hangi bölüm gerekli?
İdari hakimlik sınavına girebilen ana bölümler şunlardır:
- Hukuk Fakültesi (Bu mezunlar için ön eleme sınavı şartı yoktur).
- Siyasal Bilgiler Fakültesi (İlgili bölümler).
- İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi (İİBF) (İlgili bölümler).
- İşletme Fakültesi (İlgili bölümler).
Ancak, Hukuk Fakültesi dışındaki bu son üç fakülte mezunlarının, İdari Yargı Ön Sınavı (İYÖS)'ndan başarı sağlamaları ve lisans eğitimlerinde belirli hukuk derslerini almış olmaları şarttır.
İşletme okuyan idari hakim olabilir mi?
Evet, İşletme Fakültesi mezunları idari hakim olabilir. İşletme, İktisadi ve İdari Bilimler Fakülteleri (İİBF) kapsamında değerlendirildiği için, bu fakülteden mezun olan adayların sınava katılabilme şartları diğer İİBF mezunlarıyla aynıdır: öncelikle İdari Yargı Ön Sınavı (İYÖS)'ndan 70 baraj puanını geçmeleri ve ardından asıl İdari Hakim Yardımcılığı Yazılı Sınavı ile mülakata katılmaları gerekir.
