Aşıda nefes kesen yarış
‘Moderna Therapeutics‘ firmasını tıp, sağlık veya ilaç alanında çalışanlar dışında bilenlerin, duyanların olduğunu sanmıyorum… Bin civarında çalışanı var… Amerika’nın Boston kentinde faaliyet gösteren bir biyoteknoloji firması… Biyoteknoloji insan, hayvan veya bitki hücrelerinin fonksiyonlarını anlamak, iyileştirilmek ya da endüstriyel kullanımına yönelik ürünler geliştirilmesini, modern teknolojinin doğa bilimlerine uygulanmasını anlatan bir bilim dalı…
* * * *
2010’de kurulan Moderna’nın faaliyet alanı aşı ve ilaç geliştirmek… Kovit-19 salgını başlar başlamaz Sars-Cov-2 virüsüne karşı mRNA-1273 adını verdiği aşı çalışmalarına başlamış. ABD’de Ulusal Sağlık Kurumu da destek vermiş… Klinik deneylerine başlamış… Firmanın borsa değeri bir anda 30 milyar dolara yükselmiş… Bu da 80 bin kişi çalıştıran Deutschebank’ın borsa değerinin iki katına eşit…
* * * *
Kovit-19 salgınına yol açan Sars-Cov-2 virüsüne karşı aşı ne zaman çıkacak… Korona aşısı bulundu mu… Herkesin yanıt aradığı bir soru bu… Çünkü salgına karşı tek çare aşı ve tedavi için ilaç… Her ikisi de şimdilik yok… Dünyanın gözü kulağı aşı çalışmalarına çevrili… Umut dolu gelişmeler var ama henüz ‘Tamam‘ denilecek noktada değil…
* * * *
BionTech firması da öyle… Daha önceleri birkaç kez yazdım… Almanya’nın Mainz kentindeki firma ABD’li Pfizer ve Çin Fosun Pharma ile birlikte BNT162 isimli gen bazlı bir aşı üzerinde çalışıyor… Gönüllüler üzerinde deniyor… Prof. Dr. Uğur Şahin, eşi Doçent Dr. Özlem Türeli ile Christoph Huber’in 2008’de kurdukları bir biyoteknoloji firması… Kanser araştırmaları konusunda uzman… Aşı çalışmalarıyla birlikte şirketin borsa değeri 10 milyar dolar civarına yükseldi… Yani Lufthansa’nın yaklaşık üç katı değerinde… Bu örnekleri artırmak mümkün… Çünkü dünyada 120’ye yakın aşı çalışması var… Bu sayı her geçen gün artıyor… Nefes kesen bir yarış sürüyor… Ama bunların 10-15’inin önde gittiği söyleniyor… Milyar dolarlardan söz ediliyor… Beklenti büyük…
* * * *
Etkin bir aşıyı bulmakla iş bitmiyor tabii… Bunun üretimi ve dağıtımı yani satışı da var… Bu da genelde büyük ilaç firmalarının elinde… Pfizer, Roche, Johnson & Johnson, Merck, Novartis, Sanofi, AbbVie, GlaxoSmithKline, AstraZeneca dünyanın en büyük ilk on ilaç firması… Bunlardan GlaxoSmithKline (GSK) firması sadece aşı satışında yılda sekiz milyar dolar ciro yapıyor. Dünya aşı pazarının dörtte birine sahip… Diğerleri de keza yine milyarlık pazar payına sahipler…
* * * *
Etkin bir aşının bulunması halinde tedarik sırası nasıl olacak... Aşı nasıl paylaşılacak, dağıtılacak, satılacak…. Buna kim karar verecek… En yüksek teklifi verene mi öncelik tanınacak… ABD Başkanının ‘Önce Amerika‘ yaklaşımı aşının bulunması halinde de geçerli olacak mı… Fransız ilaç şirketi Sanofi'nin Yönetim Kurulu Başkanı Paul Hudson, aşının önce Amerika’ya verilmesinin ‘muhtemel‘ olduğunu söylemişti. Hatta bu ihtimali gerçeğe dönüştürmek üzere ABD ile bir ön anlaşma imzalamıştı… Zengin ülkeler şimdiden başarılı olması muhtemel aşıları satın almaya başladı mı… Devletler kendi ülkelerinde geliştirilen bir aşının başka ülkelere satışına engel olabilir mi…
* * * *
Bir yandan nefes nefese aşı çalışmaları sürüyor bir yandan da böyle sorulara cevap aranıyor… Avrupa Birliği Komisyonu aşı ve ilaç geliştirilmesi için düzenlediği uluslararası bağışçılar konferansında 7,4 milyar euro toplamıştı… Bunun dört milyar doları aşı çalışmaları için ayrılacak. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da konferansa gönderdiği mesajda ‘Aşı tüm insanlığın ortak malı olmalıdır. Bu bakımdan üretilecek aşıya küresel erişimin garanti altına alınması son derece önemlidir‘ demişti. Zamana karşı yarışın sürdüğünü işaret eden Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron da aşının tüm dünyanın yararına olması gerektiğini söylüyor… Umarız insanların dilleri, dinleri, kültürleri farklı olsa da bu salgına karşı kaderlerinin ortak olduğu ön plana çıkar, bulunacak aşıdan en kısa süre de herkes yararlanır…
