Dünya yeni bir süper döngüde
İçinden geçtiğimiz zaman diliminde olan bitenleri çok iyi anlamak zorundayız... Çünkü yaşadığımız salgın dünyayı bir değişime zorlamakta... Bu değişim tamamlandığında taşlar yerli yerine oturacak... O andan sonra yapılacak değerlendirmeler eskiye dönük olacağı için eski deyimle kıymet-i harbiyesi fazla olmayacak... Halbuki günümüz dünyasında artık ‘aktif’ olmak yetmiyor... Bilginin ışığında yapılan analizler, değerlendirmeler sonucu ‘Preaktif’ olmak gerekiyor... Ülkeleri tanımlarken bu da bir kıstas artık.... Karşı karşıya gelindiğinde geleceği tanıyabilmeye hazırlıklı olanlar ve olmayanlar...
* * * *
Türkiye’de geleceği anlamak için büyük bir kesim kendi penceresinden adeta takım tutar gibi bakıyor... Yanılgı işte tam da bu noktada başlıyor... Örneğin ekonomi... Pek çok ülke gibi Türk ekonomisi de sorunlar barındırıyor... Bunda gizlenecek bir şey de yok... Ancak bu sorunlar bilginin ışığında konuşmak yerine ya abartarak kavgaya dönüştürülüyor, ya da basitleştiriliyor... Herkes kendini yüzde yüz haklı görüyor... Tartışmalar, ele alınan konuyu daha iyi bir yere taşımak yerine tartışmanın taraflarını birbirine düşman ediyor.
* * * *
Gıda fiyatlarındaki artış tartışmaları da öyle.... Meslektaşım Ege Cansen, çok güzel özetlemişti bir yazısında... ‘Hayat pahalılığı üzerine bir sohbete mutlaka hükümeti eleştirilerek başlanır... Bu fasıl bittikten sonra biz adam olmayız aşamasına geçilir... Sonunda pahalılığa mutlaka aracıların sebep olduğu hususunda mutabık kalınır.’ Bundan sonra da konu kapanıp gider, bir dahaki sohbete kadar...
* * * *
Almanya’da yaşıyorum... Bir süredir hangi ciddi gazeteyi, dergiyi okusam, ‘süper döngü’den bahsediyor... İngilizce ‘Commodity Super Cycle’ adı verilen bu olayda dünyada tahıllardan metallere, enerji fiyatlarına kadar birçok hammaddenin fiyatı son yılların en yüksek seviyelerinde... Hatta rekor düzeylerde... Wall Street’in dev bankalarına göre bu beşinci döngü..
* * * *
19. Yüzyıl’dan bu yana dört ‘süper döngü’ yaşanmış... Yazar Cemil Meriç, ‘Kelimeleri tarif etmeden girişilecek her tartışma kısır kalmağa mahkum’ der... ‘Süper Döngü’ de bir talep değişiminden sonra gelen temel malzeme fiyatlarında, trendin üzerinde bir hareket olarak tarif edilebilir... Beşinci döngüde de talep değişimini de ABD ve Çin’de hızlı toparlanmadan kaynaklandığı işaret ediliyor... Dünyada ne varsa satın alıyorlar...
* * * *
1899'dan 1932'ye (birinci), 1933 - 1961 (ikinci), 1962'den 1995'e (üçüncü) ve 1996'dan günümüze... Şu anda beşinciye geçilmiş... Dünyada demir cevheri, bakır, çinko, alüminyum, gümüş, platin, nike, lityum gibi metallerin fiyatları, tahıl fiyatları, enerji fiyatları aldı başını gidiyor... Öyle böyle değil... Fiyat artış oranları yüzde 80-90’lara dayandı... Dünyada kereste fiyatları bile o kadar yükseldiki orman ülkesi Almanya ihracat yasağı getirmeyi planlıyor... Almanya’da kereste kalmadı, neredeyse inşaatlar duracak... Artan taleple birlikte bu emtialar kıt ve çok değerli hale geldi... Salgın sonrası güçlenecek yeşil ekonomi teşviklerinin birçok emtianın fiyat artışı için daha da itici güç olacağı savunuluyor...
* * * *
Türkiye’de medyaya, tartışmalara bakıyorum... İş Yatırım Uluslararası Piyasalar Direktörü Şant Manukyan olmasa bu konu yok gibi sanki... Daha Şubat ayında yazılarında ‘emtiada süper bir döngününeşiğinde miyiz?’ diye yazıyordu... Ancak fazlaca bir yankı bulduğunu söylemek zor.... Uzun vadeli bir fiyat patlaması mı yaşacağız... Kesin bir şey söylemek zor ama nihayetinde ülkede tüketim, üretim, paylaşım, gelir, kalkınma, büyüme gibi önemli toplumsal konular dünya fiyatlarıyla da sıkı sıkıya bağlantılı... İhtiyaçlar sınırsız... Ülkelerin kaynakları kısıtlı... Dolayısıyla kaynakların kısıtlı olması dolayısıyla farklı seçenekler arasından yapılacak tercihler son derece önemli... Ekonomi de bir tercihler bilimi olarak nitelenebilir belki...
