Afro Avrasya’da dünya dengeleri değişiyor
Çift kutuplu uluslararası sistem geride kaldı. Bu mekanizmaya Çin olmak üzere Asyalı aktörler girdi. ABD'nin Rus-Çin etkisini dengelemeye yönelik bölgesel hedefleri var. En son Kazakistan ve Ukrayna’da yaşananlar yeni bir dönemin başladığını bize gösteriyor. Başat güçlerin Çevreleme Doktrini çerçevesinde yeni bir Asya VE Avrasya gerçeği var. Özellikle Çin ve Rusya etrafında yeni bir değişim süreci var. Bu değişime karşı bölgenin başat güçleri yeni bir dış politika üretmek zorunda. Çünkü bölgede dengeler değişiyor.
Liberal politikalar dönemi
Orta Asya’da ve Avrasya’yı içine alan Afro Avrasya coğrafyasında dengeler değişiyor. Rusya ve Çin sınırlarında yeni bir dönem yaşanıyor. Avrasya’nın başat gücü Rusya, Nato’nun Doğu kapısını zorluyor. Bu Avrupa için zor günlerin habercisi.
Orta Asya'da değişim var
Avrasya’nın Doğu’sunda ise aynı denge değişimi var. Özbekistan ve Kazakistan Orta Asya'da 'başat güçler' olarak kabul ediliyor. Özbekistan'da Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev'in seçildiği 2016 yılında yeni bir dönem başladı. Bu tarihten itibaren Özbekistan her alanda daha liberal politikalar izlemeye başladı. Mirziyoyev'in başlattığı reformlar, başta ABD olmak üzere Batılı devletler tarafından da destek gördü. Ayrıca Mirziyoyev Rusya ve Çin'in Taşkent üzerindeki nüfuzlarına karşı Batı ülkeleriyle bir denge kurma arayışına başladı. Mirziyoyev'nin stratejik 'Yeni Özbekistan' projeksiyonunu oluşturduğu dönemde Trump yönetimi ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo'nun bölgeyi ziyareti önemliydi. Çift kutuplu uluslararası sistemin çökmesi, bu mekanizmaya başta Çin olmak üzere farklı aktörler de girdi. Rusya Federasyonu'nun bölgede özellikle Orta Asya'da izlediği "Yakın Çevre" doktrinine karşı ABD bir nüfuz dengeleme mekanizması sergiledi. Çerçeveleme Doktirini Amerikalı politika yapıcıları Çin liderliğindeki Kuşak ve Yol girişimini engelleyemeseler de, projeye dahil edilmelerini sağlayacak, girişimin gerçekleşmesinde önemli role sahip güç veya güçler aramaktalar.
Komşularla sıfır sorun politikası
Tüm Orta Asya ülkeleri ve Güney Doğu Asya daha çok kalkınma ve karşılıklı faydalı ilişkilere dayanan 2020 stratejik dış politika önceliğini uygulamaya soktu. Asya'da tüm komşularla bütüncül dostane ilişkiler yaklaşımı yoluyla daha fazla bölgesel ticaret için büyük çaba gösterildi.
Davutoğlu'nun stratejisi test ediliyor
Artık komşularla sıfır sorun öncelikli dış politika artık gelecek için yeterli görünmüyor. Çünkü Orta Asya artık dünyanın yeni Orta Doğusu görünümüne geliyor. Artık bazı devletler arasında stratejik güven krizi yaşanıyor. Güvenlik ve istikrarı olumsuz etkileyen politik ve ekonomik gerilimlerin daha da arttığı gözlemleniyor. Bu süreçler, Batı ve Doğu'nun kesiştiği bölgelerde bulunan Orta Asya ülkelerinin çıkarlarını etkilemeden geçmeyecek. Bu dönem bize Türkiye’de Başbakanlık yapan Ahmet Davutoğlu’nun izlediği dış politikayı hatırlatıyor. Stratejik Derinlik" tezi ile komuşularla ilişkilerde "sıfır sorun" hedefleyen politika ilk zamanlar başarısını göstermiş ama sonrasında istenilen bir başarı yakalayamamıştı.
Yeni bir dış politika şart
Artık dış politika yapıcıları her gün daha da önem kazananan ve dünyanın gözünü diktiği bölgede günümüze daha uygun bir strateji üretmek zorunda. Uzun projeksiyonlu planlamalar yerini daha da kısa zamanlı işbirliklerine bıraktı. Türkiye’nin kuruluş döneminde ortaya koyduğu dünyanın birçok denge ülkeleri ile işbirlikleri paktları zorunlu hale geldi. Bundan sonraki dönemde yeni bir kurtuluş dönemi yaşayacak Orta Asya için ciddi bir dış politika sınavı verilecek. Burda Türk dünyası ülkelerinin vereceği test bizim için çok önemli olacak.
