Anadolu'nun gözyaşları
Gazetelere bakarken bir haber dikkatimi çekti. Haberde Anadolu'dan çalınarak ABD'ye kaçırılan Lucius Verus heykeli, Attis heykelciği, Apollon heykelciği, Kusura tipi idol, düver pişmiş toprak levhası ve 4 parçalı sütunlu lahitin yeniden Türkiye'ye getirildiği belirtiliyordu.
“Türkiye’den ABD’ye kaçırılan 9 parçadan oluşan 6 tarihi eser, Antalya Müzesi’nde düzenlenen törenle iade edildi” denilen haberde, Antalya Müzesi’nde, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, ABD Ankara Büyükelçisi Jeffry Flake ve ABD’nin Manhattan Bölge Savcı Yardımcısı Albay Matthew Bogdanus’un katıldığı törenle eserlerin teslim sözleşmesi imzalandığı belirtiliyor. Bu elbette sevindirici bir durum.
Bu kaçırılan eserler hakkında “Anadolu’nun Gözyaşları” isimli bir kitap yazan Yaşar Yılmaz, önemli bir çalışmaya imza atmıştı. Yaşar temmuz ayında verdiği bir söyleşide, “Batılılar’ın eserlerimizi geri vermeleri için yöneticilerimizin öncelikle cesur olmaları, dosyalar hazırlayarak uzun erimli bir programla eserlerimizi istemeleri gerekiyor. Almanlar 1864’ten beri Bergama’yı kazıyor. Kimsenin sesi çıkmıyor. Koca eserleri götürdüler. Berlin’de kocaman Bergama Müzesi’ni kurdular. Bergama adını koyarsak Türkler’den tepki gelir mi diye hiç çekinmediler. Bizden ses bile çıkmadı. Bunu örnek alan Avusturyalılar Efes’ten götürdükleri eserlerimizle doldurdukları müzenin adını Viyana’da “Efes Müzesi” koydu. Bizim yöneticilerimiz bugüne kadar eserlerimizi iade etmedikçe kazınızı durduruyorum diyebildi mi?” ifadelerini kullanmıştı.
Dün gerçekleşen iade töreninde konuşan Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy ise yıllar önce bulunduğu topraklardan ayrılan eserlerin, önemli emekler ve hukukun üstünlüğü ilkesi çerçevesinde yeniden ait olduğu yere iade edilmesi dolayısıyla bir araya geldiklerini söyledi.
İadesi sağlanan eserlerin her birisinin seyrinin farklı olduğunu belirten Ersoy, ait oldukları topraklardan koparılan eserlerin peşini yarım asırdır bırakmadıklarını vurguladı. ABD’nin Ankara Büyükelçisi Jeffry Flake ise ülkesi ile Türkiye arasında kültür mirasını koruma anlaşmasını imzaladıklarına vurgu yaparak, “Kaçakçıların ülkeden çıkardığı eserleri geri getirmeyi bir imzayla taçlandırdık. Bu iş burada bitmeyecek” ifadelerini kullandı.
İade edilen eserler hakkında Anadolu Ajansı detaykı bilgi vermiş. Ne kadar kıymetli olduklarını anlamanız bakımından sizinle paylaşıyorum; “Antalya’daki Perge Antik Kenti kökenli Roma dönemi sütunlu lahit parçaları, milattan sonra 140-150 yıllarına tarihlendiriliyor. Lahit parçaları, üzerinde betimlenen sahnelerde Herakles, Thesus, ve Akhilleus gibi kahramanların bir arada gösterilmesi nedeniyle ünik olarak değerlendiriliyor. Burdur’un Bubon Antik Kenti’nden ülke dışına çıkarıldığı saptanan Roma İmparatoru Lucius Verus’un insan boyutundaki bronz heykelinin, antik kentteki Sebasteion yapısında gerçekleştirilen kaçak kazılarda ele geçirildiği ve yasa dışı yollardan yurt dışına çıkarıldığı biliniyor. Erken Tunç Çağı’na tarihlendirilen mermer “kusura tipi idol”, Batı Anadolu’da milattan önce 3 binde yaygın olarak görülen şematize edilmiş kadın figürlerinden. Milattan önce 3. yüzyıl Helenistik döneme ait, oturur şekilde tasvir edilmiş Attis heykelciğinin, Anadolu kökenli olduğu stil-kritik incelemelerle saptandı. Frig ve Yunan mitolojisine göre Attis, ana tanrıça Kybele’nin sevgilisi veya eşi ya da oğlu olarak görülüyor, bazı kaynaklarda ise rahip olarak görülüyor. Roma dönemine ait Apollon heykelciği, milattan sonra 1-2. yüzyıla tarihlendiriliyor. Isparta’nın Pisidia Antiokheia Antik Kenti’ne ait düver pişmiş toprak levha ise Frig dönemine ait.”
