NATO karar arifesinde…
Ufukta derin zorluklar var. NATO'nun lideri/sesi olacak çok yetenekli birine ihtiyacı var. Çünkü NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg bu yıl Ekim ayında görevini bırakmak istiyor. Daha bir yıl önce Norveç'e dönerek merkez bankasının başkanı olmaya hazırlanıyordu. Ancak birkaç hafta sonra Ukrayna savaşı başladı. Görev süresi hızla bir yıl daha uzatıldı. 72 yaşındaki Eski Norveç Başbakanının görev süresi toplam üç kez uzatıldı, yaklaşık dokuz yıldır görev yapıyor.
* * * *
Görev çok az yürütme gücüne sahip, ancak NATO'nun yüzü/sesi kritik bir kamusal role sahip. Özellikle de şimdi. Ukrayna savaşı devam ederken daha da öneme sahip bir görev. Norveçli Stoltenberg‘in, krizlerde NATO ittifakını bir arada tutma konusunda takdire şayan bir görev yaptığı kabul ediliyor. Çünkü farklı çıkarlara, güvenlik önceliklerine sahip geniş bir ittifaka liderlik etmek zaten zor, ayrıca karar almak için oybirliği ihtiyacı görevi daha da karmaşık hale geliyor.
* * * *
Stoltenberg’in halefi, 31 ülkeden oluşan bir ittifaka, bir milyar insanın toplu savunmasına liderlik etme konusunda önemli bir görevi devam ettirecek. Elbette, pratikte ABD, NATO'nun önde gelen üyesi ve Avrupa Müttefik Yüksek Komutanı operasyonel açıdan daha önemli rolün daimi sahibi olmaya devam ediyor. ABD, genellikle NATO'nun liderlik/sesi yarışından kaçınır çünkü geleneksel olarak ittifaktaki en üst düzey askeri mevkilerden biri zaten elinde.
* * * *
Önümüzdeki on yılın zorluklarının daha da büyük olacağı şimdiden belli. Hint-Pasifik'teki yeni bir stratejik gerginlik var. NATO'nun bu yıl Stoltenberg'in yerini kimin alacağına karar verirken çok iyi düşünmesi gerekiyor. Siyasi, diplomatik ve askeri farklılıkları ortak bir vizyon etrafında toplamak için çok yetenekli bir iletişimci gerekiyor. Çünkü sadece stratejik istikrarı, iyi prova edilmiş bir askeri duruşu sürdürmek yetmiyor.
* * * *
Şu anda bir aday var . Yakın geçmişteki üst düzey savunma deneyimi, popülaritesini birleştirebilecek tek aday gibi görünüyor. NATO ülkesi Birleşik Krallık Savunma Bakanı Ben Wallace. NATO’nun gelecekteki zorlukların üstesinden gelmek için oldukça nitelikli olduğu söyleniliyor. Ukrayna'ya ABD’den sonra herhangi bir ülkeden daha fazla askeri yardım sağladığı için Atlantik'in her iki yakasında, Ukrayna ve Baltık'ta popüler. Adaylığı için büyük bir avantaj.
* * * *
Amerikan Savunma Dergisi Defence One, Ben Wallace için ‘İklim’den uzaya kadar değişen gelecekteki tehditlere yanıt vermek için Birleşik Krallık Savunma Bakanlığı'na yeni stratejiler ve komuta yapıları entegre etti‘ diyerek övüyordu geçen sayısında. Geçen ay Berlin ziyaretinde Alman Basın Ajansı'na verdiği demeçte, bu benim istediğim bir iş. NATO Genel Sekreterliği harika bir iş. NATO hepimizin güvenliği için son derece önemlidir. Geceleri güvenle yatakta yatabilmeniz için üzerime düşeni yapmaktan mutluluk duyarım' diyordu.
* * * *
Stoltenberg'in halefi kim olabilir ? NATO’nun siyasi şefi olabilmek için yazılı kriter yok. Bu arada NATO tarihinde ilk kez bir kadın siyasi şefin olabileceği söyleniyordu. Mevcut ve eski kadın liderlerden oluşan bir liste de dolaşıyordu kulislerde. Bunlar arasında erken favori olarak ortaya çıkan ve 5 Haziran'daki Beyaz Saray ziyareti sırasında lobi yaptığı düşünülen Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen de var.
* * * *
NATO'nun orta sıralarında yer alan bir ülkenin lideri ve ilk kadın Genel Sekreter olarak pek çok kişi tarafından popüler bir aday . Ancak şu anda NATO'nun yüzde 2'lik harcama hedefini karşılamayan bir İskandinav ülkesinden arka arkaya üçüncü bir Genel Sekreter adaylığı dezavantaj olarak gözüküyor. New York Times gazetesine göre, Washington tarafından desteklenen Kanada başbakan yardımcısı Chrystia Freeland ve Estonya Başbakanı Kaja Kallas da diğer kadın adaylar arasında.
* * * *
Türkiye’nin de 1952’de üye olduğu NATO Devlet ve Hükümet Başkanları Toplantısı, 11-12 Temmuz 2023'te Litvanya'nın başkenti Vilnius'ta yapılacak. Kritik görev için müzakereler kapalı kapılar ardında yürütülüyor. Ukrayna savaşının devam ettiği bir dönemde Stoltenberg’in görev süresi belki de bir yıl daha uzatılabilir. Bekleyip göreceğiz.
