Sıradan 12 vatandaş

Şöyle bir cümle başlamak abartı olmaz. Amerikan mahkeme salonu draması ilginç bir anlatı biçimidir. Amerikan edebiyatında, filmlerinde mahkeme salonu draması kendine has bir türdür. Başka hiçbir ülkede bu durum yok, bunun nedeni hala jürili duruşmalara dayalı olan hukuk sistemi olmasıdır. Hukukçulara göre, bu yargı yetkisinin arkaik intikam ilkesinin yerini aldığı antik Yunan'a kadar uzanır. Konu sadece paragraflardan, delillerden ve tanıklardan ibaret değildir. Sanığın suçlu olup olmadığına karar verenler sıradan vatandaşlardır.
* * * *
Bu konuda yönetmen Sidney Lumet’in 1957’de çevirdiği ‘12 Kızgın Adam‘ (İng. 12 Angry Men) filmini bulup izlemenizi hararetle tavsiye ederim. 96 dakikalık film adeta başyapıttır. 2007‘de "kültürel, tarihi ve estetik olarak önemli" filmler arasına seçilerek ABD Ulusal Film Arşivi’nde muhafaza edilmesine karar verildi. Film, babasını öldürmekle suçlanan Latin Amerika kökenli ABD vatandaşı 18 yaşındaki bir genç ile ilgili karar vermekle yükümlü 12 jüri üyesinin karar verme sürecini konu ediyor.
* * * *
Sanığın kaybettiğini söylediği bir bıçak cinayetin işlendiği odada bulunur. Gencin savunması zayıftır, olan biteni duyduklarını söyleyen pek çok tanık vardır. Sanık suçlu bulunursa idama mahkum edilecektir. 12 jüri üyesinden sadece sekiz numaralı jüri üyesi 'suçsuz' oyu vermiştir. Film boyunca diğerlerini iknaya çalışır. Diğer jüri üyelerinin 'suçlu' kararının arkasında yabancı düşmanlığı, çoğunluğa uyma, geçmişle hesaplaşma gibi farklı sebepler olduğu ortaya çıkar…
* * * *
Mutlaka izlenmesi gereken filmler arasında olan ‘12 Kızgın Adam‘, New York’ta bunaltıcı bir yaz öğleden sonrasında bir jüri odasında geçiyor. Film boyunca mekan olarak sadece jüri odası kullanılıyor. 12 jürinin tamamının aynı karara varması zorunluluğuna dayanan sistemde, jürinin başta dakikalar içinde sonuçlandıracağını düşündüğü dava tek bir jüri üyesinin “suçlu değil” oyu vermesiyle yön değiştiriyor.
* * * *
Bunu yazmamın nedeni eski ABD Başkanı Donald Trump'a karşı açılan davalar. Geçtiğimiz günlerde New York Times yayın kurulu üyesi Jesse Wegmann da Trump davaları ile ilgili düşüncesini yazdı. Wegmann da ‘Trump’ın kaderi 12 sıradan vatandaşın elinde‘ (Trump’s Fate Belongs in the Hands of 12 Ordinary Citizens) diyerek jüri konusuna işaret ediyordu. ‘Jüriler mükemmel değildir; Ancak gerçekleri bulma ve yasayı uygulama çabalarında, bizi üzerinde uzlaşılan bir gerçeğe herhangi bir yöntemden daha fazla yaklaştırıyorlar‘ diye yazıyordu.
* * * *
Amerikalı editör, ‘Adliyeye gelmeleri posta yoluyla bildirilen bir düzine rastgele seçilmiş vatandaş, eski başkan olan bir vatandaşın suçluluğuna veya masumiyetine karar verecek. Çoğu jüri üyesinin aksine, davada görev yapmak üzere seçilenler sanığı çok iyi tanıyor olacak. Ona karşı önceden var olan hisleri olabilir. Ancak tüm jüri üyeleri gibi onlar da yürürlükteki kanunlara, katı süreç kurallarına ve bu önyargıları filtrelemek için tasarlanmış delillere tabi olacaklar. Bay Trump, masumiyet karinesinin yanı sıra, yasal süreç hakkı, dahil olmak üzere, Anayasa'nın sanıklara garanti ettiği tüm korumalardan yararlanacak‘ diyordu.
* * * *
ABD’deki yorumlara bakılırsa, Trump hakkındaki dört davadan en önemlisi Georgia Eyaleti’nde açılan dava. Alman Süddeutsche Zeitung gazetesi de ‘Georgia duruşmasında, davayı destansı hale getirebilecek her şey var. Bu tip davalar Amerikan popüler kültürünün klasikleridir. Duruşma televizyondan yayınlanacak gibi görünüyor‘ diyordu. Bu davada Trump ve on sekiz müttefiki, Kasım 2020'deki seçim yenilgisinin ardından sonuçları manipüle etmeye çalışmakla suçlanıyor.
* * * *
Alman gazetesine göre, Georgia davasındaki duruşma kesinlikle destansı ve gösteri olacak. Gazeteye göre, bu zaten şimdiden Georgia'nın Fulton İlçesinde kısa süreli tutuklanması sırasında çekilen polis fotoğrafıyla doruğa ulaştı. Yazıda, ‘Alnı buharlı çekiç gibi gergin, bakışları çelik gibi, çenesi saldırıyormuş gibi eğikti. Fulton Savcılığı'nın yapacak büyük bir işi var. Donald Trump'ın kamuya yönelik bir tehlike olduğuna dair hikayeleriyle, 12 jüri üyesini ikna etmeleri gerekiyor ‘ diyordu.