Sadece Gabon mu ?
Gabon'daki darbenin, Nijer darbesi ile, daha doğrusu Batı Afrika'da art arda izlediğimiz darbeler ile bir alakası bulunmadığını baştan söyleyeyim. Gabon terör tehdidi altında bir ülke değil. Temmuz ayında Nijer'de darbe olunca şaşırdığımı itiraf edeyim. Batı'nın askeri, siyasi ve ekonomik açıdan desteklediği, uluslararası kuruluşların yardım için sıraya girdiği Nijer'de, darbe için gerekli nesnel koşullar apaçık mevcut değil idi. Bölgenin temel sorunu cihatçı terör ile mücadelede komşulara oranla daha iyi durumdaydı.
* * * *
Şunu söyleyebilirim: Komşu Mali ve Burkina Faso'da darbeler yaşanmamış olsa idi, Nijer'de pek muhtemelen darbe meydana gelmezdi. Ağustos ayında, emekli meslektaşlarım darbe sırası kimde, diye sormaya başladılar. Akıllarından geçen gerçekleşti. Bu defa herhangi bir terör tehditi altında bulunmayan, 2,5 milyon nüfuslu, petrol ve orman zengini Gabon'da darbe oldu. Afrika kıtasında askerlerin iktidar merakları salgın hastalık halini aldı, der isek abartmış olmayız.
* * * *
Beklenmeyen darbenin iktidardaki Bongo ailesinin son 50 yıl boyunca ülkeyi sömürerek ceplerini dolduruşunun sonucu olduğu hususunda hiç kuşku yok. Gabon'daki köklü sömürü düzeninin, Ali Bongo'nun babası Omar Bongo döneminde (1967-2009), Fransa'nın önderliğinde geliştirildiği herkesin malumu. Sistem çok basit: Gabon'un yeraltı ve yer üstü zenginlikleri Fransız şirketlerine emanet edilmiş, petrolünü Fransız enerji devi Total çıkarıyor, işliyor ve satıyor.
* * * *
Bongo ailesi mensupları, petrol arama imtiyazının sahibi Total'in ödediği rüşvet parayla Fransa'dan lüks gayrimenkul satın alıyorlar. Yolsuzlukla mücadele eden hükümet dışı kuruluşların gayretleriyle (Panama papers gibi) bu yasadışı zenginleşme ortaya çıkarılıyor. Fransız savcılar konuyu yargıya taşıyorlar. Lüks araç ve mülklerin halktan çalınan parayla satın alındığı mahkeme kararlarıyla tespit ediliyor.
Sadece Gabon mu? Ekvator Ginesi, Kamerun, Kongo (Brazavil), Angola liderlerinin aileleri de yolsuzluklara dahil. İktidardaki ailelerin, devlet kurumları üzerindeki hükümranlıkları sayesinde, lüks araç, koleksiyon parçaları, kıymetli gayrimenkul vs. edinmeleri sadece Gabon'a mahsus bir yolsuzluk değil. Avrupa ve ABD'nde bazı mahkemeler, Angola, Kamerun, Ekvator Ginesi ve Brazzavil Kongo'nun koltuklarına yapışmış liderlerinin aile yakınlarına ait, hortumlanmış paralarla satın alınmış menkul ve gayrimenkul değerleri ortaya çıkardılar.
* * * *
Gabon'daki darbeden en fazla memnuniyet duyan kişinin, ilk günlerde, muhalefetin ortak adayı Albert Ondo Ossa olduğu şüphesiz. Şaibeli seçimler nedeniyle iktidara el koyan askerlerin oyları tekrar saydırarak kendisini seçimin galibi ilan edeceklerini zanneden muhalif liderin, 3-4 gün sonra acı gerçeği kavraması mümkün oldu. Askerlerin, şaibeli seçimleri demokrasi ve adalet dürtüsüyle iptal etmedikleri, sadece darbe için gerekçe olarak kullandıkları ortaya çıktı. Geçiş döneminin cumhurbaşkanı sıfatıyla, 4 Eylül günü, yemin ederek ülkenin dümenini teslim alan general Brice Oligui Nguema'nın amacının, iktidarı seçimlerin galibine teslim etmek gibi ulvi bir hedefi olmadığını böylece hep birlikte kavramış olduk.
* * * *
Muhalif lider artık darbenin "saray içi" darbe olduğunu, Ali Bongo'nun akrabası olan General Nguema'nın, Gabon'un sorunlarını çözmeye değil, talana devam etmeye geldiğini iddia etmeye başladı. Askeri liderin geçmişinde bu iddiaları doğrular nitelikte unsurlar mevcut. General, geçiş döneminin süresini açıklamadı, seçim sonuçlarını rafa kaldırdı, yeni anayasa, yeni seçim kanunu hazırlanması gibi taahhütlerde bulundu. Bu temel yasaların halk oyuyla kabulü ve ardından generalin aday olacağı yeni seçimler vasıtasıyla, Gabon'un geleceğinin asker kökenli yeni ailenin tekeline devredilmesine hep birlikte tanık olacağımız kolaylıkla anlaşılıyor.
