AFGANİSTAN'DA İÇ SAVAŞ BAŞLADI MI?
Afganistan’da Taliban’a karşı silah kaldıran sivil halk ve Cunbiş partisi komutanları 24 saat cephede kuzeyde iç savaş başladı denilebilir. Mezarı Şerif başta olmak üzere Özbek ve Türkmen bölgesi Taliban idaresini ret ediyor.
ABD çekilmesi ardında Afganistan’da bir bütünlük sağlamak mümkün değil. Taliban’ın yüzde 80’ini oluşturan Peştun Etno-kültürel unsurları diğer Afganistan yapılarını dinsel/mezhepsel olgular üzerinden yaklaşması gerilimlerin en temel nedeni.
Sovyet müdahalesi ile başlayan çatışma, işgal Afgan kimliğinin üst düzeyde millet olması sürecine dönmedi. Cihat ya da direniş Sovyetlerin çekilmesinden sonra bölgesel kontrol mücadelesinden iktidar savaşına evrildi. Sovyet direnişinin mücahitleri bu sefer kendi içlerinden yıllara yayılan bir iç savaşın içinde kendilerini buldular. Afganistan uzun süredir çökmüş bir ülke durumunda. Şimdi ABD çekilmesi ardından 2. İç savaş başlamak üzere. Taliban ülkenin güneyini elinde tutuyor. Bu nedenle, bu ülkenin özellikle kuzey kesimi için artık çatışamlar başladı denilebilir. Zira Taliban birçok farklı Peştun gurubun ittifakı şeklinde olsa, içerisinde de yaklaşık yüzde 20’ler civarında olsa da, yer alan diğer etnik unsurlar başta Tacikler olmak üzere Peştunistan’da yaşamak istemiyor. Kuzeyde Özbek-Tacik- Türkmen ağırlıklı yaşayan bölgelerde şimdiden Taliban’a karşı direniş başladı. Yani Özbek, Türkmen, Tacik ve Hazara bölgeleri Peştun ağırlıklı güneyden farklı bir temelde yeni döneme girdi. Hala bu bölgelerde Afgan askerleri ve polisi bulunuyor. Bu durum Afgan kimliğinin ayrışmalarının en temel alana yansıması durmunda. ABD sonrası Afganistan’ın enkazını kim kaldıracak. Meşru Kabil hükümet ile Doha’da Taliban ile yapılan anlaşmada ABD sonrası ortak devlet vurgusu var. ABD 31 Ağustos’da başkentte 600 asker bırakarak çekilmeyi tamamlayacak. ABD’nin geri çekilmesi ardında kötünün iyisi mi olacak yok sa kötünün kötüsü mü olacak Eylül ayında daha netleşecek.
AFGANİSTAN İÇİN ÜÇ SENARYO
Birincisi taraflar Doha’da bir uzlaşı zeminde ortak devlet üzerinde anlaşacaklar. Taliban meşru zeminde siyasi parti olarak kabul edilecek ve iktidar paylaşılacak.
İkincisi Taliban ülkenin tamamına hakim olmak için adımlar atmaya devam edecek ki şu anda ülkenin güneyini kontrolü altına altı ve başken Kabil’e 35 km uzaklıkta bulunuyor. Taliban tüm ülkede İslam Emirliğini ilan ederek Afganistan’ı yönetecek.
Üçüncü senaryo ise 1. İç savaşta olduğu gibi kuzey ittifakı ile Taliban arasında yıllara yayılan bir iç savaş başlayacak. Ülkeden şimdiden başlayan göç dalgası artarak devam edecek.
Elbette komşu ülkeleri bu sıcak gelişmelerden birinci derece etkileneceğini göz ardı etmemek gerekiyor. Atlanmaması gereken diğer bir nokta ise Washington'ın 19 yıllık Afganistan müdahalesi , 2020'de Doha'da Taliban ile tarihi bir anlaşma imzalamasıyla sona erdi. En dikkat çeken madde ise Taliban’ın ABD ve müttefiklerinin güvenliğini tehdit etmemeyi ve başta el-Kaide- DEAŞ olmak üzere başka hiçbir grubun da bunu yapmasına izin vermemeyi taahhüt etmesiydi.
Şimdi Suriye’de ABD himayesinde hareket eden terör unsurlarını şunu hatırlatmak lazım ABD aniden Afganistan’dan çıktı. Bir gün Suriye’den de hızlı çıkış yapacak ki Trump döneminde kısmi çekilme oldu. İşte Türkiye’ye tehdit eden tüm yapılar TSK ile burun buruna kalacak. Evet coğrafya kaderdir.
