ZAMAN TEKNOLOJİSİ "SAAT"
Zaman herkes için önemli bir kavramdır. Zamanı iyi kullanmak ve boşa harcamamak gerekir. Çünkü geçen her bir saniyenin geri dönüşü mümkün olmayacaktır. Bu doğrultuda zamanı bilmek insanlık tarihi boyunca merak edilen bir durum olmuştur. Saatin icadı ve gelişimini incelerken karşımıza çıkan ilk saat olan güneş saati, insanlık tarihinde önemli bir icat olarak yerini almıştır. Saatin icadı ve gelişimini öğrendiğinizde, evinizdeki duvar saati modelleri, kolunuzdaki kol saati modellerinin eski insanlar için nasıl bir veli nimet olduğunu anlayacaksınız.
İnsanlık tarihi boyunca saatin icadına yönelik çok sayıda girişim olmuştur. Saatler modern insanlık tarihi boyunca kullanılan ve antik dönemde Güneş ışınları ile belirlenen, günümüzde ise dijital olarak kullanımda olan zaman göstergeleridir. Tarih boyunca saatin icadı için çalışmalar yürüten kişiler olsa da bu kişilerin birçoğunun isimleri bilinmemektedir.
Saatin icadı: İlk saat nasıl icat edildi?
Bilinen ilk saatler Güneş saatleridir. İlk olarak 6000 yıl önce Babil İmparatorluğu döneminde icat edilen Güneş saati Antik Mısır döneminde daha fonksiyonel hale gelmiştir. Antik Mısır’da binlerce yıl boyunca kullanılmış analog saatlerin tasarımı gerçekleşmiştir. Antik Mısır’da geliştirilen analog saatlerin tasarımı günümüzde dahi kullanılmaktadır. Antik Mısır’da Güneşsaatinin ilk kullanımı dikili taşlarla gerçekleştirilmiştir. Uzun ve ince yapılı taş yapıların gölgeleri saatin kaç olduğunu belirtiyordu. Mısırlılar, Güneşsaatinin de yardımıyla beraber yılın en uzun ve en kısa günleri olan yaz ve kışgündönümü zamanlarını tespit etmişlerdir. Mısırlılar öğle vaktini tam olarak belirledi ve 10 saatlik gün ışığı sistemini ve daha birçok yeniliği getirdi. Güneşsaatleri daha sonra Antik Yunanistan ve Roma İmparatorluğu’nda da kullanıldı. Yunan ve Roma medeniyetleri saat sisteminin gelişmesine katkı sağladı ve daha küçük ve taşınabilir Güneş saatleri geliştirdi. Kesinlik göstermeleri ve güvenilir olmaları sebebiyle Güneşsaatleri Avrupa’da mekanik saatlerin gelişmesi döneminde bile kullanıldı. Mekanik saatlerin zamanı kesin bir biçimde göstermesiyle beraber Güneş saatleri 1800’lü yılların ortasından sonra kullanımdan kalktı. Bu tarihten itibaren yönetimler ve ticaret sektörü mekanik saatleri kullanmaya başladı.
İlk mekanik saatin icadı
İlk mekanik saat güç kaynağı olarak suyu kullanıyordu. Yunan ve Romalı mühendisler M.S.’ki ilk bin yıllık dönemde bu tip saatleri geliştirmek için çalışsa da suyla çalışan ilk mekanik saat Çinli bilgin Su Song tarafından icat edildi. Suyla çalışan ilk mekanik saatin kullanımı Çin dışında benimsenmedi. Çin’de icat edilen ilk mekanik saat Avrupa ve İslam aleminde modern saatlerin geliştirilmesine yüzyıllar boyu katkı sağladı.
Avrupa’da suyla çalışmayan mekanik saatler ilk olarak 13 ve 14’üncü yüzyıllarda ortaya çıktı. Fakat son derece karışık ve ağır olan bu saatler yalnızca icadı gerçekleştiren bilim insanlarınca kullanılabildi. İlk mekanik analog saatin icadı 1525 yılında Prag’ta Jacob Zech tarafından gerçekleştirildi. Daha sonra saat sarkacını geliştiren Galileo Galilei ve Christiaan Huygens mekanik analog saatleri geliştirdi.
İlk yaylı modern saati Alman mucit Peter Henlein 1511 yılında icat etmiştir. Gün içinde bazı saat dilimlerini göstermeyen bu basit saat daha küçük, kullanımı ve taşıması kolay saatlerin geliştirilmesinde büyük rol oynamıştır.
19. yy.’da elektrik gücüyle çalışan saatler yapıldı ve 1918’de zamanı tutmak için ana elektrik şebekesindeki sinyali kullanabiliyorlardı. Mekanik kol saatleri 1900 civarında popüler oldu. Bunlar Fransa ve İsviçre’de yapılıyordu. Günümüzde birçok saat ve kol saati, zamanı tutmak için kuvars kristaldeki doğal titreşimleri (saniyede 100.000) kullanır ve gücünü pillerden alır. Küçük bir kol saati, içinde alarmı, saniye ölçeri ve dijital elektronik göstergesiyle minik bir bilgisayar gibi olabilir.
Atomik saatler o kadar hassastır ki her yıl bir saniyenin milyonda birinden az geri kalır veya ileri gider. Bazı atomların titreştiği frekansı ölçerek çalışırlar. Uluslararası atomik zaman, dünya üzerindeki laboratuvarlarda atomik saatlerce tutulur.
