Hollanda’da sağa keskin dönüş

Hollanda’da Çarşamba günü yapılan seçimin sonucu dramatik. Hollanda siyaseti şimdiye kadar görülen en büyük değişimi yaşadı. Uzun süredir Avrupa'nın sosyal açıdan en liberal ülkelerinden biri olarak kabul edilen Hollanda sağa keskin bir dönüş yaptı. Kuran'ın yasaklanmasını, İslami okulların kapatılmasını ve sığınmacı kabulünün tamamen durdurulmasını, AB’den ayrılmayı savunan Özgürlük Partisi, 150 sandalyeli Temsilciler Meclisi'nde 37 sandalye kazanarak açık ara en büyük parti oldu. Bu 2021 seçimlerinde elde ettiği sayının iki katından fazla.
* * * *
Özgürlük Partisi’nin lideri peroksitli sarı saçları ve ateşli söylemiyle Geert Wilders. Hollanda'nın en tanınmış milletvekillerinden. ‘Hollandalı Donald Trump‘ lakaplı bu siyasetçi, göçe, AB‘ye ve özellikle İslamiyet‘e karşı yürüttüğü sert kampanyayla ünlü. 1998'den beri milletvekili. 2004’te Başbakan Mark Rutte başkanlığındaki partiden ayrıldı. İki yıl sonra Özgürlük Partisi'ni kurdu. Kendisine yönelik tehditler nedeniyle izole edilmiş özel hayatı hakkında pek bir şey bilinmiyor. Çok sıkı güvenlik önlemleri altında yaşıyor. 1992'den beri eski Macar diplomat Krisztina Márfai ile evli. Çiftin çocukları yok ancak Snoetje ve Pluisje adında iki kedileri var.
* * * *
Şimdi ilk soru şu; Geert Wilders'in kazanması Hollanda'yı dramatik bir yön değişikliğine sokar mı? Siyasetin bir uzlaşma sanatı olması, Hollanda’nın bir asırdır koalisyonlarla yönetilmesi Wilders‘i başbakan yapar mı? Wilders’in yeni başbakan olacağının garantisi yok. İkinci soru; Diğer partilerin Wilders'a katılarak koalisyon kurmaya istekli olup olmadığıdır. En büyük parti olarak ortaya çıkmasına rağmen parlamentoda çoğunluğu bulabilir mi? Potansiyel koalisyon ortaklarını kendisiyle çalışmaya ikna edebilir mi?
* * * *
Hollanda’da bir koalisyon oluşturmak, galip gelenin siyasi dışlanmış olmadığı durumlarda bile genellikle uzun ve zordur. Son koalisyon hükümetinin 270 günde kurulduğu unutulmamalı. Hollanda, AB’nin beşinci büyük ekonomisidir, ticaret ve teknoloji alanlarında ABD’nin önemli bir müttefikidir. ABD’nin Çin’e yarı iletken ekipman ihracat kısıtlamasında Hollanda’nın önemi tartışılmaz. Dünyada yarı iletken (çip) ekipmanını üreten Hollandalı ASML firmasının hayati önemini çoğu kişi bilmez. Bu veya bunun gibi faktörleri göz ardı edip yorum yapanlar yanılır.
* * * *
AB Komisyonu Başkan Yardımcısı Frans Timmermans’ın liderliğindeki İşçi Partisi ve Yeşil Sol ittifakı 25 sandalye ile ikinci sırada yer aldı. Dilan Yeşilgöz-Zegerius liderliğindeki Özgürlük ve Demokrasi İçin Halk Partisi, 2021 seçimlerine göre 11 milletvekili kaybederek, 23 sandalye ile üçüncü oldu. Yeşilgöz-Zegerius anketlerde önde gidiyordu. İlk kadın Başbakanı olma hayali yakın görünüyordu ancak seçimin kaybedenlerinden biri oldu. Üyelerinin çoğunluğu Türk veya diğer Müslümanlar olan Denk Partisi‘nin milletvekili sayısı ise bir önceki seçime göre değişmeyerek 3 kaldı. Pieter Omtzigt liderliğindeki merkez sağ Yeni Sosyal Sözleşme Partisi de 20 milletvekili kazandı.
* * * *
Geert Wilders, başbakan olabilmek uğruna şimdi Müslüman karşıtı söylemlerinden taviz verebileceğini söylüyor. "Camilerden, Kur'an'lardan, İslami okullardan bahsetmeyeceğiz" diyor. Yeni kurulan partisiyle 20 sandalye kazanan Pieter Omtzigt İslamiyet karşıtı politikaların Hollanda anayasasında yer alan ifade ve din özgürlüklerine aykırı olduğunu söyleyerek daha önce Wilders'la güç birleştirmeyi kesinlikle reddetmişti. Timmermans da Wilders'ı desteklemeye kesinlikle karşı çıkıyor.Yeşilgöz-Zegerius’un da Wilders'i başbakan olarak desteklemeyeceği söyleniyor. Şimdilik siyasette durum bunları gösteriyor.
* * * *
Asıl soru şöyle; Aşırı sağcı Geert Wilder'ı bile şaşırtan bu seçim zaferinden ne anlayacağız? Seçimin galibi Geert Wilders, tekrar tekrar "Nederlanders eerst!" diye slogan attı. “Önce Hollandalılar!” Tanıdık bir logan. Bu, Donald Trump'ın "Önce Amerika" mantrasının uyarlanmış versiyonu. Bu, bir uyarı işareti Halkın endişelerini dikkate almak gerekir. Hollandalılar kontrolsüz mülteci göçünü ve daha derin bir sorun olan refah kaybını protesto ediyor. Hollanda Sosyal Araştırma Enstitüsü'ne göre Hollandalıların yüzde 60'ı ülkede siyasetin gidişatından memnun olmadığını söylüyor. Çarşamba günkü şok seçim sonucunun mesajı budur.