İLTERİŞ KUTLUK KAĞAN'IN ÇAĞRISI
Uluslararası Türk Akademisi ile Moğol Bilimler Akademisi Arkeoloji Enstitüsü iş birliğinde Moğolistan’ın Ötüken bölgesinde yürütülen bilimsel kazı çalışmaları sonucunda Göktürk Devleti’nin hükümdarları Bilge Kağan ve Kül Tigin’in babası İlteriş Kağan’ın külliyesi ile yazıtı yakın zamanda bulunmuştu. Uluslararası Türk Akademisinden aldığım davet ile Bursa’ya gittim.
“Orhun’dan Orhan Gazi’ye” IV. Uluslararası Arkeolojik ve Kültürel Gezi için yazıtı bulan ekip 2022 yılı Türk Dünyası Kültür Başkenti Bursa’da yazıtın tanıtımı için Türkiye’yi seçmişti.
Bursa’da aynı tarihte gastronomi festivali ve Göçebe oyunları vardı. Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı Alinur Aktaş ile programın açılışında sohbet ettik. O kadar çok organizasyona ev sahipliği yapıyordu ki başkan nasıl oluyor diye sormadan edemedim.
Uluslararası Türk Akademisi başkan vekili Fuzuli Majidli ile konuştuğumda “Göktürk ve Türk ismini benimsediğimiz tarihi sürecini Orhun’dan başlayan Türk dünyasının tarihi süreci Orhun Gazi (Bursa)’da şahlanmıştır. Dünya’ya üç kıtaya hüküm süren bir devlet kurulmuştur. Bursa’da bu programın tanıtımının yapılmasının kutsal bir manası var. Önümüzdeki yıl Türk dünyası kültür başkenti Şuşa olacak. Ve biz bu programı Şuşa’da yapacağız. Türk dünyasının her şehri kutsaldır. Moğolistan, Özbekistan, Kırgızistan’da kutsal yerlerimizdir. Türkiye’nin her toprağı kutsaldır. Bunu devam ettireceğiz. Moğolistan’da tarihi bir keşif yaptık. Napil Bazilhan, Nurbolat Bogenbayev ile Moğol Bilimler Akademisinden de Tserankhand Buyanhishig ve Enkhtur Altangerel tarihi keşfi yapan ekipten arkadaşlarımız. Hatta ilk Türk diyebilirim. Önümüzdeki yıl yazıtın diğer kısımlarını da bulacağımıza inanıyoruz. Bu projeyi başlatan şimdi Kazakistan’da bakan olan eski başkanımız Darhan Kıdırali’ye de teşekkür ediyorum.” dedi.
Üzerinde 'Türk' kelimesinin geçtiği anıtı bulan arkeologlardan Uluslararası Türk Akademisi uzmanı arkeolog o anıta ilk dokunan el Napil Bazılhan da,
“Arkeoloji adına tarihi bir gündü, hepimiz çığlıklar attık. Sevinçten ne yapacağımızı bilemedik. O gün bizim hayatımızın en mutlu günüydü. Anıt külliyesini kimse bilmiyordu. 2019 yılından beri arıyorduk. "Türk" adının ilk kez geçtiği Göktürk döneminin en eski yazılı anıtını bulmuştuk. İlginç olan bu yazıt, toprak altından çıkarıldı. Eski Türkçe yazılmış. Ayrıca Soğd yazısı ile Kutluğ Kağan yazılmış. Çok mutluyum bize nasip oldu. İlteriş Kutluk Kağan Türk dünyasını toplayan toparlayan birliğe çağıran en büyük hükümdarlarından biridir. Türk ismini taşıyan herkesi, birliğe beraberliğe çağıran hükümdardır. İlteriş Kutluk Kağan düşünsenize 682-692 yıllarında birlik beraberlik çağrısı yapmış. O bizi toparlamış. Yıl 2022 biz onun çağrısına kulak verelim. Birlik, beraberlik zamanı. Bu buluş bir işarettir bize tekrar birlik beraberlik zamanı olduğunu hatırlatıyor. Biz bugün bunu tekrar hatırladık. Ne mutlu Türküm diyene’ ifadelerini kullandı.
Arkeolog Uzman Napil Bazılhan bu sözler ile Türk dünyasına İlteriş Kutluk Kağan’ın o yıllarda söylediği sözlerin bugün ne kadar önemli olduğunun altını çiziyor.
Uluslararası Türk Akademisinde Türkiye’nin temsilcisi yoktu. Bursa’daki programa katılan Balkan Türkleri: Balkanlar'da Türk varlığı kitabıyla bilinen öğretim görevlisi Dr. Erhan Türbedar’ın adını Türk Devletleri Teşkilatı Aksakallar Konseyi Başkanı Binali Yıldırım anons edince Türkiye’nin temsilcisi olarak akademide görev yapmak üzere Kazakistan’a gideceğini öğrendim.
Davetiye bana geldiğinde davetiyede Türk Dil Kurumu ile iş birliğinde, Türk Devletleri Teşkilatı Aksakallar Konseyi Başkanı Sayın Binali Yıldırım’ın teşrifiyle gerçekleşeceği yazılıydı. Oysa yazıldığı gibi olmadı. Türk Dil Kurumu ve eski adıyla Türk Konseyi, Türk Devletleri Teşkilatı Aksakallar Konseyi Başkanı Binali Yıldırım’ın katılımıyla programı yine Bursa’da aynı gün aynı saatte yaptı. Uluslararası Türk Akademisi başkan vekili Majidli’ye sorduğumda programın iptal edildiğini söyledi. Türk dünyası için bu kadar önemli bir keşif yapan Uluslararası Türk Akademisi’nin bu programdan her ne sebepten çıkarıldığını açıkçası anlayamadım. Gönül isterdi ki, İlteriş Kutluk Kağan’ın Türk dünyasına yaptığı çağrı gibi birlik ve beraberlik ile bu organizasyon yapılabilseydi ve daha güçlü bir şekilde dünyaya mesaj verilebilseydi.
