Jeopolitik ve ticaret

Çin'in devlet ve parti başkanı Şi Cinping, beş yıl aradan sonra tekrar Avrupa’yı ziyaret etti. Ziyaret ettiği üç ülke Fransa, Sırbistan ve Macaristan belli ki dikkatle seçilmiş. Fransa, Avrupa Birliği’nin Almanya ile birlikte iki lokomotif ülkesinden biri. Gerçek farklı olsa da Fransa‘yı ziyaret nedeni olarak 60 yıl önce iki ülke arasında diplomatik ilişkilerin kurulması gösterildi. Sırbistan ve Macaristan ise Çin’in geleneksel dostları.
* * * *
Sırayla gitmeyelim. Ara durak Sırbistan’dan başlayalım. Bu yıl Belgrad'daki Çin büyükelçiliğinin bombalanmasından 25 yıldönümü olması. 1999'daki Kosova Savaşı sırasında ABD‘ye ait savaş uçakları Çin büyükelçiliğini vurdu. Üç Çinli gazeteci öldü. Dönemin ABD Başkanı Bill Clinton açıkça özür diledi. Kaza olduğunu iddia etti. Çin bu özürü hiçbir zaman kabul etmedi. Şimdi 25. yıldönümünde Çin Devlet Başkanı’nın Sırbistan'ın başkentinde bulunmasının tesadüf olduğuna kimse inanmıyor. Bu ziyaretin ABD’ye ve NATO’ya güçlü bir siyasi mesaj olduğu öne sürülüyor.
* * * *
Sırbistan, Batı Balkan ülkeleri arasında en büyüğü, on iki yıldır AB üyeliğe aday. Aynı zamanda Rusya dostu Sırbistan daha altı ay önce Çin ile bir serbest ticaret anlaşması imzaladı. Çin'in de Kuşak ve Yol Girişimi'nin bir parçası. Sırbistan Devlet Başkanı Vucic, Çin ile aynı çizgide, "Tayvan Çin'dir, nokta" diyor. Ve bunun karşılığında, 2008'den bu yana bağımsız ama Sırbistan’ın tanımadığı Kosova da tabii ki Çin tarafından da tanınmıyor. Xi, Çin'in Sırbistan ile ilişkisini sarsılmaz "demir dostluk" olarak nitelendiriyor.
* * * *
Son durak Macaristan’dı. Çin-Macaristan ilişkilerinin de 75. Yılı. Yirmi yıldır AB üyesi olan Macaristan, 2015’te Çin'in İpek Yolu altyapısı ve yatırım girişiminde yer alan ilk AB ülkesi. Çin’in önemli ticaret ortağı olan Macaristan, bu yılın ikinci yarısında AB Başkanlığını devralacak. Çin‘in özellikle Macaristan’ın üzerindeki nüfuzunu kullanarak AB'nin Çin’e karşı pozisyonlarını baltalamak istediği öteden beri öne sürülüyor.
* * * *
Ziyaretin ilk durağı Fransa’ydı. Macron, Avrupa için savunduğu “stratejik özerklik” nedeniyle ABD'ye belli bir mesafede duruyor. ‘Avrupa, fırtınalı ABD-Çin rekabetinin gölgesinden çıkmalı‘ diyor, Avrupa'nın ABD'den bağımsız olarak Çin ile ilişkilerini özerk bir şekilde yönetme eğilimini yansıtıyor. Geçen ay Sorbonne’da yaptığı dramatik konuşmada bunu dile getirmişti. Perşembe günü The Economist dergisine verdiği demeçte de ‘Çin'in uluslararası düzenin istikrarında söz sahibi olması bizim çıkarımızadır‘ dedi. Bu sözler Pekin tarafından memnuniyetle karşılanıyor.
* * * *
Ancak Macron'un siyasi niyetleri, Çin'e yönelik zorlu ekonomik rotasıyla çelişiyor. Macron, Çin'le adil koşullarda ticarette ısrar ediyor, sübvansiyonlu ürünlerin ithalatına karşı çıkıyor; Örneğin AB Komisyonu'nun, Çin'in elektrikli otomobillerine cezai gümrük vergisi uygulanmasına yönelik soruşturmasını destekliyor. Çin'den güneş panellerine, rüzgar türbinlerine yönelik AB ithalat sınırı için baskı yapıyor. Ayrıca Ukrayna’daki savaş konusunda Çin'in Rusya üzerinde bir etkiye sahip olmasını sağlamak istiyor ama Çin ‘Ne savaşın tarafı ne de katılımcısıyız. Seyirci de değiliz, barışa ulaşmaya her zaman aktif olarak katkıda bulunduk‘ demekle yetiniyor.
* * * *
Şöyle söyleyelim. Ziyaretten ‘jeopolitik ve ticaret‘ mesajı çıkarılabilir sanırım. Jeopolitik olarak Çin, Avrupa ile ABD arasındaki hassas dengeyi, aynı zamanda Avrupa‘nın ABD'den daha fazla özerk hareket edip edemeyeceğini test ediyor. Ticaret açısından da, elektrikli araçlarının ihracatıyla başlayan sürtüşmenin giderek artmasıyla AB ile muhtemel bir ticaret savaşının önünü şimdiden kesmeyi umuyor.Çin’in hedefi gerçekleşir mi kestirmek zor. Ama şu an AB, ABD, Çin ve Rusya arasındaki hassas dengelerin Ukrayna ve Gazze'deki savaşlar ile ABD’deki başkanlık seçimine bağlı olduğunu unutmayalım.