İstanbul’un semt isimleri ve öyküleri (1)

Türkiyenin birçok yerindekilerin gitmek, görmek için rüyalarını süsleyen, genellikle de sadece görmek için olmanın dışında yeni bir yaşamın hayalini kuran, iş imkanlarının merkezi olarak bilinen ve gidebilmek için oluşturdukları planların birinci sırasına yerleştirdikleri İstanbul’dur. En önemlisi, ülkemizin ‘taşı toprağı altın’ olarak değerlendirdikleri ve birçok vatandaşımızın rüyalarını süsleyen dünyanın en önemli metropollerinde biri olan, tarih, kültür ve turizm merkezlerinden güzel İstanbulumuz yıllardır adını taşıyan semt, bölge ve yerleşim yerleri isimleri ve öyküleri birçok İstanbullu tarafından ayrıntılı olarak bilinmez.

1960 yıllarından beri yaşadığım İstanbul’a ait bu özellikli isimlerin öykülerini öğrendiğimde bir yerlere kaydetmiştim ve neden bu zamana kadar yazdığım yazılarıma aktarmadığımı hep hayretle karşılamışımdır.

Bir süre önce birçok yerini köşe bucak dolaştığım bu semt, ilçe ve bölgelerle ilgili derleyebildiklerimi buraya köşe yazılarıma aktarmanın zamanının geldiğini düşündüm. Tümünü okuyunca birçok bölgesinin, semtinin ismi üzerine yerleşmiş öykülerinin iginçliğini okuyunca siz de şaşkınlığınızın etkisinde kalacaksınız.

İstanbul’da yaşayanların birçoğu, yaşadıkları semt ve bölgenin, ilçenin öyküleri ve özellikleriyle İstanbul’un tarihine, sosyal yaşamına damgasını vurduklarını görebileceksiniz. Sadece öyküleri ile değil oraların turistik yapılarının, yemeklerinin, eğlence yerlerinin tarihi özellikleri, coğrafi güzelliğine yansımalarını, sosyal yaşamındaki etkileri, tarihi ve kültürel efsanelerini merak edip canlı olarak görebilme ve ziyaret edebilmelerini sık sık hayal ettiklerinin dünyanın çok önemli bir yaşam merkezidir. İstanbulumuzun semt, bölge isimleriyle dillere destan olan genelde İstanbul adıyla yarışan, her biri marka yerleşim merkezi olan bu güzelliklerini buraya yerimiz elverdiğince ayrı ayrı günlere yaydığım birkaç bölümle aktaracağım. Bazılarını biliyorsunuzdur mutlaka ama, en azından bir bütün halinde bir belge olarak elinizde olsun istedim. Okuyunca İstanbul’u oluşturan semtlerinin, bölgelerininin ve ilçelerinin öykülerin yaşama ve konuklarına, ziyaretçilerine sundukları özellikleri ve güzellikleriyle sizleri de şaşırtacaktir.

Bakalım muhteşem İstanbulumuz balık restorantları, eğlence yerleri, boğaz manzaralı kafeleri, çay bahçeleri, yeme içme mekanları, tarihi yansıtan merkezleri, özel tadları ve daha birçok özellikli güzellikleriyle bizlere neler anlatıyor, hangi öyküleri bizlerle paylaşıyor.

Araştırmak, incelemek hem mutluluk, hem de rahatsızlık veren müthiş bir duygudur. Kendinizi firenleyemezsiniz. ‘Taşı toprağı altın’ İstanbulumuzu oluşturan, semt, bölge ve ilçe isimleri nerden geliyor ve hangi ilginç öykü ve özelliklerin bizlere aktarıyor.

ŞİŞLİ: Şiş yapımıyla uğraşan ve şişçiler diye anılan bir ailenin burada konağı olduğu ve şişçiler’in konağının zamanla değişikliğe uğrayarak “Şişlililerin konağı“ haline gelmesiyle semtin adının Şişli olarak anlatılır bugün moda, ticaret ve konfeksiyon mağazaların merkezi olan çok kalabalık bir ilçedir.

PENDİK: Bizans döneminde “her tarafı surlarla çevrili” anlamını taşıyan Pancecion, latin egemenliğinde ise “duvar” anlamına gelen Peninda-kot ismini almıştır. Bu da bizi, Pendik’in egemen olan devletlerce bir savunma hattı olarak kullanıldığı bilgisine götürür. Pendik bugün yoğun yerleşim, sanayı ve ticaret merkezi olan kalabalık bir ilçedir.

SÜTLÜCE: Bugün Sütlüce semtinin bulunduğu yerde Süt Menbat isimli bir Rum Köyü vardı. Köyün bir köşesindeki bakır bir kadın heykelinin göğüslerinde su akar, bu suyun kadınların sütünü çoğalttığına inanılırdı. Bundan dolayı Sütlüce olarak anılır oldu.

TAHTAKALE: sözlük anlamı “Kale Altı” olan Taht-el-kale’nin bozulmasıyla Tahtakale’ye dönüşen semtin, Mercan ya da Beyazıt dolaylarındaki eski sur benzeri yapının aşağı kotunda yer aldığı için bu ismi aldiği tahmin ediliyor. Bugün yıllardır İstanbul’un çok önemli özellikle yapı malzemeleri ve hırdavat eşya parça satılan alışveriş yerlerinden biri.

ŞAŞKINBAKKAL: Henüz yerleşimin olmadığı dönemlerde yaz günleri denizden yararlanmak için bölgeye gelenlerden bir bakkal dükkanı açıldığını görenler, burda iş yapılamayacağını düşünerek görenlerce bakkala “Şaşkın Bakkal” yakıştırması yapılır. Bundan dolayı semt Şaşkınbakkal olarak anılmaya başladı. Günümüzde yıllardır çok önemli lüks bir yerleşim yeridir

EMİÖNÜ: Osmanlı döneminde çarşıdaki esnafı denetleme yetkisi ‘Emin’lere aitti. Semt adını burada bulunan Gümrük Eminliği’nden alır. Bugün İstanbul’un Haliç girişindeki çok önemli ticaret, alışveriş ve deniz yolcu taşımacılığı liman bölgelerinden.

TAKSİM: Osmanlı Zamanında sucuların; suyu halka taksim ettikleri yer Taksim olarak anılmaya başladı. Bugün İstanbul’un en merkezi ve en gözde yerlerinden biri, çok önemli alışveriş merkezilerinden biri Beyoğlu’nun girişinde.

ÜSKUDAR: Bizans döneminde, Stuarı denilen asker kışlaları, şehrin bu yakasında yer aldığı için semt Skutarion diye anılıyordu. İsim zamanla Üsküdar’a dönüştü. İstanbul Boğazın batı girişinde çok önemli bir yerleşim, alışveriş bölgesi ve Boğaz deniz yolcu taşımacılığının başlangıç merkezidir.

BEŞİKTAŞ: O zamanlardaki adı “Taş Beşik” anlamına gelen “Kune Petro” olarak bilinir. Barbaros Hayrettin Paşa’nın gemilerini bağlamak için bu sahile beş tane direk diktiğini, bu nedenle buraya Beş-Taş adının verildiğini, zamanla bu kelimenin değişikliğe uğrayarak BEŞİK-TAŞ olduğu rivayet edilmektedir. Beşiktaş boğaz kıyısındaki çok önemli yerleşim yeri ve yolcu taşımasıın merkezi olmasının yanısıra Türkiye’nin futbolda dünya markalarından biri olan Beşiktaş futbol takımıın adıyla da bilinen İstanbul’un çok önemli bir ilçesidir.

FENERBAHÇE: Bugünkü adını, yarımadanın batı ucundaki fener kulesinden almıştır. Osmanlı kaynaklarında Kelemiç (Kalamış) yöresi olarak geçen bölgenin “Fener Bahçesi (Bağçe-i Fener) adıyla anılmaya başlaması, 1562’de burada bir deniz feneri yapılmasından sonradır. Kulübün adını ise, oturdukları semtten esinlenerek Fenerbahçe Spor Kulübü olarak belirlediler. Böylece Fenerbahçe Spor Kulübü, bir futbol takımı olarak 1907 yılında İstanbul’un Kadıköy ilçesi Moda semtinde kuruldu ve semt adıyla özdeşleşti.

Devamı var... İstanbul semtleri, bölgeleri, ilçe adları öyküleri ile ilgili yazılacaklar daha bitmedi, şimdilik bu haftalık bu kadar. Gelecek haftalarda devamı edeceğiz.