Barbaros Hayrettin Paşa ile Başlayan Deniz Gücü
Osmanlı İmparatorluğu’nun Akdeniz'deki deniz üstünlüğünü Barbaros Hayrettin Paşa’nın liderliğinde inşa ettiği güçlü donanmayla kurduğu dönem, Türk denizcilik tarihinin dönüm noktalarından biri olarak kayıtlara geçti. Bu miras, Cumhuriyet döneminde yeni bir anlam kazandı. 1 Temmuz 1926’da kabul edilen Kabotaj Kanunu ile Türkiye Cumhuriyeti, denizler üzerindeki egemenliğini hukuken ve fiilen tüm dünyaya ilan etti.
Osmanlı’nın ilk kaptan-ı deryası olan Barbaros Hayrettin Paşa, sadece bir amiral değil, bir deniz politikası mimarıydı. 1538’deki Preveze Deniz Savaşı’nda Haçlı donanmasını mağlup ederek Akdeniz’de Osmanlı üstünlüğünü sağladı. Kurduğu Tersane-i Amire, dönemin en ileri denizcilik teknolojisinin üretildiği merkez hâline geldi.
Onun ardından yetişen birçok denizci, Osmanlı’nın batıda Adriyatik’ten doğuda Kıbrıs’a kadar geniş bir deniz coğrafyasında hâkimiyet kurmasında belirleyici rol oynadı. Osmanlı, Barbaros’un bıraktığı mirasla açık denizlere yönelen ilk Müslüman imparatorluk olarak tarihte yerini aldı.
Cumhuriyet’in Deniz Vizyonu: Kabotaj Kanunu
Osmanlı’dan devralınan bu güçlü denizcilik geleneği, Türkiye Cumhuriyeti döneminde çağdaş hukuki çerçeveye kavuşturuldu. 1 Temmuz 1926’da yürürlüğe giren Kabotaj Kanunu, Türk denizlerinin yalnızca Türk vatandaşlarına ve Türk bayraklı gemilere tahsis edilmesini sağlayarak, ekonomik ve siyasi egemenliğin önemli bir adımı oldu.
Bu düzenleme, yalnızca bir ulaşım veya ticaret düzenlemesi değil, aynı zamanda Türkiye’nin bağımsızlık ilkesinin denizler üzerindeki yansımasıydı.
Kabotaj Kanunu’nun arkasında, denizciliği bir millî bağımsızlık meselesi olarak gören Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün vizyonu vardı. Atatürk, “Denizciliği Türk’ün büyük millî ülküsü olarak düşünmeli ve onu az zamanda başarmalıyız” sözüyle, Türkiye'nin üç tarafı denizlerle çevrili bir ülke olarak denizcilikte de tam bağımsızlığa ulaşması gerektiğini açıkça ortaya koymuştu.
Kabotaj Bayramı, bu anlayışın kurumsal ve toplumsal bir karşılığı olarak 1926’dan bu yana her yıl 1 Temmuz’da kutlanıyor.
Miras Yaşatılıyor, Yeni Ufuklara Taşınıyor
Bugün Barbaros Hayrettin Paşa’nın mirasıyla temelleri atılan ve Mustafa Kemal Atatürk’ün hukuki ve stratejik çerçevesini çizdiği denizcilik politikaları, Türkiye’nin ekonomik, askeri ve kültürel kalkınmasında hâlâ kilit bir rol oynuyor.
Beşiktaş'taki Barbaros Türbesi’nden modern tersanelere, Kabotaj Bayramı törenlerinden donanma stratejilerine kadar uzanan bu çizgi, Türkiye’nin denizle kurduğu tarihsel bağı her geçen gün daha da derinleştiriyor.
