Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk cezaevi olarak 1925 yılında inşa edilen ve bugün müze olarak hizmet veren Ulucanlar Cezaevi, tarihi misyonunu koruyarak ziyaretçilerine geçmişin izlerini sunmaya devam ediyor. Cezaevinin bahçesinde, idamların gerçekleştirildiği darağacının hemen yanında yer alan ve cezaevinin inşası sırasında dikildiği tahmin edilen kavak ağacı, yüz yılı aşkın süredir sessiz bir tanıklık sergiliyor.
Kavak ağacı, yıllar içinde devletin adalet sisteminin işleyişine tanıklık eden bir simgeye dönüşmüş durumda. Cezaevinde tespit edilen 18 idam infazının yaşandığı noktaya yakınlığıyla dikkat çeken ağaç, bugün hala ayakta durarak Türkiye’nin yakın tarihine ışık tutuyor. Altındağ Belediyesi’nin titiz restorasyon çalışmaları neticesinde 2011 yılında müze olarak ziyarete açılan Ulucanlar Cezaevi, Başkent’in tarihi hafızasını yaşatırken; bu kavak ağacı da geçmişle bugün arasında bir köprü görevi görüyor.
“Duvarların dili olsa da konuşsa... Bu ağaç zaten konuşuyor”
Ulucanlar Cezaevi Müzesi sorumlusu Merve Bayıksel, ağaçla ilgili yaptığı açıklamada çarpıcı ifadeler kullandı. “Yüz yıldır ayakta olan bir kavak ağacı var. Biz genelde geçmişi anlattığımız zaman 'duvarların dili olsa da konuşsa' deriz. Bu cümleyi kavak ağacı için de söylüyoruz çünkü, buradaki tüm yaşanmışlıklara şahit olan bir ağaç,” dedi.
Bayıksel, geçmişte burada idamların gece vakti ve kapalı kapılar ardında gerçekleştirildiğini vurgulayarak, ağacın da bu acı hatıraların bir parçası haline geldiğini belirtti. Ağaçla ilgili peyzaj mimarlarının dahi “bu ağaç ağlıyor” yorumunda bulunduğunu aktaran Bayıksel, ağacın yorgun ve üzgün görünümünün yaşanmışlıkların izlerini taşıdığını ifade etti.
Türkiye, İdam Cezasını Geri Bıraktı
14 Temmuz 2004 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından çıkarılan 5218 sayılı kanunla idam cezasının tamamen kaldırılması, Türkiye’nin hukuk devleti anlayışında yeni bir dönüm noktası olmuştu. Bu tarihi kararın ardından Ulucanlar Cezaevi 2006 yılında kapatıldı ve mahkumlar Sincan Ceza İnfaz Kurumu’na nakledildi.
Türkiye'nin demokratikleşme süreciyle birlikte geride bırakılan idam cezası uygulamaları, bugün Ulucanlar Cezaevi Müzesi'nde bir ibret vesikası olarak sergileniyor. Bu süreçte, kavak ağacı da hem bir tanık hem de milli hafızanın yaşayan bir parçası olarak yerini koruyor.
