Türkiye’nin görsel belleğini korumak ve gelecek kuşaklara aktarmak amacıyla hayata geçirilen Bülent Eczacıbaşı Vakfı Fotoğraf Araştırma Merkezi (BEVFAM), fotoğraf kültürünü belgeleyen ve yaygınlaştıran öncü bir merkez olarak kapılarını açtı. 1 Ekim 2023’te kurulan merkez, Kasım 2025 itibarıyla arşiv çalışmalarını kamuoyuyla buluşturdu.
Risk altındaki fotoğraf arşivleri dijital ortama taşınıyor
BEVFAM’ın temel amacı; Türkiye’de bireysel, kurumsal ya da kamusal koleksiyonlarda yer alan ve zamanla kaybolma riski taşıyan fotoğraf arşivlerini toplayarak muhafaza etmek, dijitalleştirmek ve bu görsel belgeleri araştırmacıların erişimine sunmak. Belgesel ve basın fotoğrafçılığından ticari ve amatör arşivlere, özel gün stüdyolarından devlet görevlendirmeleriyle çekilen fotoğraflara kadar geniş bir üretim yelpazesi merkezin ilgi alanına giriyor.
İstanbul Modern çatısı altında, özerk bir yapıyla faaliyet gösteriyor
İstanbul Modern Sanat Müzesi bünyesinde yer alsa da yönetim ve işleyiş bakımından özerk bir yapıya sahip olan BEVFAM, araştırmacılara açık dijital bir veri tabanı üzerinden arşivlere erişim imkânı sağlıyor. Kuruluşundan bu yana aralarında Mehmet Bayhan, Tuğrul Çakar, Nusret Elgin, Nusret Nurdan Eren, Sinan Koçaslan, Robert John Marshall, Mert Rüstem, Gülnur Sözmen ve Sinan Turan gibi fotoğrafçıların arşivleri BEVFAM koleksiyonuna kazandırıldı.
İstanbul Bienali ve İstanbul Modern koleksiyonlarından seçkiler de erişime açılıyor
Merkez, arşiv toplama sürecini yalnızca bireysel koleksiyonlarla sınırlı tutmuyor. Yapılan iş birlikleri kapsamında İstanbul Modern Fotoğraf Koleksiyonu ve İKSV İstanbul Bienali arşivlerinden seçilen içerikler de BEVFAM’ın veri tabanı üzerinden araştırmacıların ve kamuoyunun erişimine açılacak. Bu adımlar, Türkiye’de kültürel belgelerin korunması ve yaygınlaştırılmasına yönelik önemli bir örnek teşkil ediyor.
Yayınlar, sergiler ve iş birlikleriyle yaşayan bir arşiv modeli
BEVFAM yalnızca statik bir dijital arşiv olmayı değil, yayınlar, çalıştaylar, etkileşimli sergiler ve diğer arşiv projeleriyle iş birlikleri kurmayı hedefliyor. Merkez, böylece hem akademik çalışmalara katkı sunmayı hem de toplumun farklı kesimlerinin görsel hafıza ile ilişkisini derinleştirmeyi amaçlıyor.
Bülent Eczacıbaşı: “Görsel hafızayı yaşayan bir bilgi kaynağına dönüştürüyoruz”
Merkezin açılışında konuşan Bülent Eczacıbaşı, BEVFAM’ın misyonunu şu sözlerle özetledi:
“Bu merkez sadece arşivleri korumak için değil, aynı zamanda onları erişime açarak yaşayan bir bilgi kaynağına dönüştürmek için kuruldu. Tarihçilerden sosyal bilimcilere, sanatçılardan öğrencilere kadar geniş bir kitle için bu görsel belgelerin yeni araştırmalara ve üretimlere ilham vermesini önemsiyoruz. Genç kuşakların bu mirası sorgulaması ve yeniden yorumlaması da merkezin asli görevlerinden biri.”
Uzman isimlerden oluşan danışma kurulu
Projenin danışmanlığını fotoğrafçı, yazar ve akademisyen Orhan Cem Çetin yürütürken, koordinatörlük görevini İstanbul Modern Fotoğraf Bölüm Yöneticisi Demet Yıldız Dinçer üstleniyor. BEVFAM Danışma Kurulu'nda ise şu isimler yer alıyor:
Dr. Özge B. Calafato – Amsterdam Üniversitesi
Cemal Emden – Mimar ve mimari fotoğrafçı
Bülent Erkmen – BEK Tasarım ve Danışmanlık kurucusu
Doç. Dr. Ahmet Ersoy – Boğaziçi Üniversitesi
Doç. Dr. Gamze Toksoy – Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
