Toplum bilimlerinin Türkiye’deki gelişiminde çığır açan Prof. Dr. Şerif Mardin, yalnızca bir akademisyen değil; aynı zamanda düşünce dünyasına yön veren bir fikir insanıydı. Vefatının yıl dönümünde, yaşam öyküsü, bilimsel mirası ve Türk sosyolojisine kazandırdıklarıyla bir kez daha hatırlanıyor.
1927 yılında İstanbul’da dünyaya gelen Şerif Mardin, köklü bir ailenin ferdi olarak entelektüel bir çevrede yetişti. Babası büyükelçi Şemseddin Bey, annesi ise dönemin önemli yayıncılarından Ahmed Cevdet’in kızı Reya Hanım’dı. Hukukçu Ebulula Mardin gibi isimlerle aynı ailede yetişmesi, Mardin’in akademik ve düşünsel dünyasının temellerini erken yaşlarda attı.
Eğitim hayatı ve akademik yolu
Ortaöğrenimini Galatasaray Lisesi’nde başlayan Mardin, eğitimini ABD'de tamamladı. Stanford Üniversitesi Siyasal Bilgiler bölümünden mezun olduktan sonra lisansüstü eğitimini Johns Hopkins Üniversitesi’nde sürdürdü. Doktorasını Hoover Institute’de tamamladığı “Genç Osmanlılar” tezi, yalnızca bir doktora çalışması değil, aynı zamanda Türk siyasal düşüncesinin evrimini anlamada dönüm noktası kabul edilen bir esere dönüştü.
Akademik kariyerinde dönüm noktaları
1954’te Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde akademisyenliğe başlayan Mardin, Türkiye'nin geçirdiği siyasi türbülanslar sırasında görevinden ayrıldı, ancak 27 Mayıs 1960 darbesinin ardından üniversiteye döndü. 1973’te Boğaziçi Üniversitesi’nde İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi’nin kurucu dekanlığına getirildi. Washington’daki American University’de İslam Araştırmaları Merkezi Başkanlığı yapan Mardin, Sabancı ve İstanbul Şehir Üniversitelerinde de dersler verdi.
Öne çıkan eserleri
Mardin’in fikir dünyası kitaplarında vücut buldu.
Başlıca eserleri arasında şunlar yer alıyor:
Jön Türklerin Siyasi Fikirleri (1895-1908)
Bediüzzaman Said Nursi Olayı / Modern Türkiye'de Din ve Toplumsal Değişim
Din ve İdeoloji
Türk Modernleşmesi
Siyasal ve Sosyal Bilimler
Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu
Religion, Society and Modernity in Turkey
Bu eserlerde Türkiye'nin toplumsal yapısı, siyasal dönüşümleri ve dinin modern toplumdaki rolü çok yönlü biçimde ele alındı.
“Hocaların Hocası” olarak yetiştirdikleri
Mardin’in yalnızca yazdıkları değil, yetiştirdiği akademisyenler de Türk sosyal bilimlerinin bugününü şekillendirdi. Son yıllarında, Şehir Üniversitesi’nde asistanlarıyla birlikte yürüttüğü çalışmalar, onun üretkenliğini hayatının son anlarına dek koruduğunu gösterdi.
Akademik hayatının başlarında kısa süreli bir siyasi deneyim de yaşayan Mardin, 1956’da Hürriyet Partisi’ne katıldı ve 1957’de milletvekili adayı oldu. Daha sonra siyasetten çekildi, ancak 1990’larda Yeni Demokrasi Hareketi içinde yeniden yer aldı. Ancak o, her zaman “bilimin tarafı”nda kaldı.
Vefatı ve ardında bıraktığı miras
6 Eylül 2017’de hayatını kaybeden Prof. Dr. Şerif Mardin, 90 yıllık ömrüne sığdırdığı yüzlerce makale, onlarca kitap ve binlerce öğrenciyle, sadece geçmişin değil, bugünün de rehberlerinden biri olmaya devam ediyor.
Bugün hâlâ ders kitaplarında adı geçen, tartışmaları süren ve yeni araştırmalara ilham veren bu büyük sosyolog, düşünce tarihimizin en özel köşesinde yaşamayı sürdürüyor.
