Kehribar, milyonlarca yıl önce yaşamış çam ağaçlarının fosilleşmiş reçinesidir ve özellikle tesbih yapımında değerli, estetik ve manevi bir malzeme olarak kabul edilir.
Piyasada çok sayıda sahte veya sentetik reçine ürünü (plastik, cam, fenolik reçineler) bulunması, gerçek kehribarı ayırt etmeyi zorlaştırmaktadır.
Orijinal kehribar tesbih nasıl anlaşılır? İşte dikkat etmeniz gereken kriterler aşağıdadır:
- Tuzlu Su Testi: Tesbih tanelerinin tuzlu suya atıldığında yüzmesi (Baltık kehribarı için geçerli) veya dibe batmamasıdır.
- Statik Elektrik Testi: Kehribarın yünlü bir kumaşa sürtüldüğünde küçük kağıt parçalarını veya saç tellerini çekme özelliğinin olup olmadığıdır.
- Koku Testi (İğne Isıtma): Isıtılmış bir iğne batırıldığında çam ağacı reçinesi kokusu (sahte olanda plastik kokusu) yaymasıdır.
- Aseton Testi: Tesbih yüzeyine az miktarda aseton döküldüğünde hiçbir şekilde yapışkanlık veya renk çözünmesi göstermemesidir.
- Ultraviyole (UV) Işık Testi: UV ışık altında kehribarın hafif veya güçlü bir mavi-yeşil floresan yaymasıdır.
Bu beş temel kriter, orijinal kehribarı sentetik taklitlerden ayırmanın en yaygın ve etkili yöntemleridir. Ancak bazı özel türler (sıkma kehribar gibi) bu testlere farklı tepkiler verebilir.
Orijinal Kehribar Tesbihin Doğrulama Yöntemleri
Kehribar, hafifliği ve özgül ağırlığı nedeniyle benzersiz fiziksel özelliklere sahiptir. Bu özellikler, laboratuvar dışı ortamlarda bile sahte ürünlerden ayrılmasına yardımcı olur.
Fiziksel ve Kimyasal Testler
- Tuzlu Su Testi (Özgül Ağırlık): Gerçek Baltık kehribarının yoğunluğu (özgül ağırlığı) yaklaşık 1.04 - 1.10g/cm³ arasındadır. Bu, normal suya batarken, yaklaşık 1.15 g/cm³ yoğunluğunda hazırlanan tuzlu suda (bir bardak suya 7-8 çay kaşığı tuz) yüzmesine neden olur. Plastik taklitler (özellikle fenolik reçine) genellikle dibe batar.
- Isı ve Koku Testi: Kehribarın temel kimyasal bileşeni süksinik asit ve uçucu yağlardır. Isıtıldığında yayılan koku tatlı, çam reçinesi kokusu olmalıdır. Eğer plastik veya kimyasal yanık kokusu geliyorsa, ürün sahtedir. Ancak bu test ürüne zarar verebileceği için en son çare olarak ve dikkatlice denenmelidir.
- Sürtünme (Statik Elektrik) Testi: Kehribar, doğal bir yalıtkan olduğundan, yünlü veya ipeksi bir kumaşa hızlıca sürtüldüğünde elektriklenir ve küçük, hafif cisimleri (kağıt, tüy) çeker. Bu, plastik veya cam taklitlerde nadiren görülür.
Uluslararası Kehribar Birliği (International Amber Association), "Gerçek Baltık kehribarı, tuzlu suda yüzen tek değerli taştır. Bu basit test, kehribarın doğallığını hızla kanıtlayan en temel ve güvenilir yöntemdir," açıklamasını temel doğrulama kriterleri arasında belirtir.
Orijinal Ateş Kehribar Tesbih Nasıl Anlaşılır?
Ateş kehribar, doğal kehribarın yüksek basınç ve ısı altında preslenmesiyle elde edilen (sıkma kehribarın yüksek kaliteli bir türü) veya özel bir reçine türünden yapılan parlak, saydam bir malzemedir.
Genellikle kırmızıdan kızıla dönen renklere sahiptir. Orijinal ateş kehribar tanımı, kehribarın doğallığından ziyade malzemenin yüksek kalitesini ve görünümünü ifade eder.
- UV Işık Tepkisi: Gerçek kehribar içeriğine sahip ateş kehribar, UV ışık altında mavi-yeşil floresan gösterir. Bu parlama derecesi, içerdiği fosilleşmiş reçine miktarına bağlıdır.
- Renk Saydamlığı: Orijinal ateş kehribar, koyu bir zemin üzerinde parlaklık ve ışık geçirgenliği ile karakterizedir.
- Yoğunluk: Orijinal kehribar gibi yüzme testini geçmese de (çünkü üretimde kullanılan katkı maddeleri veya presleme yoğunluğu artırabilir), kaliteli ateş kehribarın yüzeyinde asetonla çözülme olmaz.
İlgili Konu: Gerçek Sedef Taşı Nasıl Anlaşılır?
Orijinal Damla Kehribar Tesbih Nasıl Anlaşılır?
Damla kehribar (Ham Kehribar), doğadan çıkarıldığı haliyle, herhangi bir ısıtma, presleme veya kimyasal işleme tabi tutulmamış en saf ve doğal Baltık kehribarındır. Tesbihte en değerli ve pahalı kehribar türüdür.
- Görünüm ve İç Yapı: Damla kehribar taneleri genellikle düzensiz şekillerde ve doğal hava kabarcıkları, çatlaklar veya fosiller içerir. Tamamen pürüzsüz ve saydam olması nadirdir.
- Koku Testi: En saf olduğu için, ısıtıldığında (çok hafifçe) en yoğun ve karakteristik çam reçinesi kokusunu yayar.
- Tuzlu Su Testi: En güvenilir testtir; damla kehribar taneleri tuzlu suda kesinlikle yüzebilir.
Deneyimli kehribar ustaları, "Piyasada damla kehribar adı altında satılan parçaların çoğu ne yazık ki damla görünümlü preslenmiş kehribardır. Gerçek damla kehribar, hem fiyatı hem de içindeki doğal lekeler ve pürüzler ile kendini belli eder," diyerek alıcının uyarılması gerektiğini belirtirler.
Orijinal Sıkma Kehribar Tesbih Nasıl Anlaşılır?
Sıkma kehribar, doğal kehribar tozlarının yüksek ısı ve basınç altında eritilip yeniden kalıplanmasıyla elde edilir. Bu işlem, kehribarın dayanıklılığını artırır. Orijinal sıkma kehribarın değerini belirleyen, içindeki doğal kehribar oranının yüksek olmasıdır.
- Koku ve Yaşlanma: Gerçek sıkma kehribar, orijinal kehribar içeriği nedeniyle zamanla renk değiştirir ve tatlı bir kokuya sahiptir. Plastik taklitler zamanla matlaşır.
- Isı İletkenliği: Sıkma kehribar, plastikten daha düşük bir ısı iletkenliğine sahiptir. Elinizde tuttuğunuzda plastik gibi ısınmaz, daha uzun süre serin kalır.
- Aseton Testi: Yüksek basınç altında işlendiği için yüzeyinde asetonla çoğunlukla çözünme veya yapışma olmaz, ancak tamamen sentetik olan fenolik reçineler (bazen sıkma kehribar diye satılır) çözülme veya yumuşama gösterebilir.
Orijinal Osmanlı Kehribar Tesbih Nasıl Anlaşılır?
Osmanlı kehribarı (bazen "sıkma kehribar" ile karıştırılır), genellikle 18. ve 19. yüzyıllarda kullanılan, fenolik reçine tabanlı, eski bir sentetik malzeme türüdür. Teknik olarak doğal kehribar değildir, ancak tarihi ve antika değeri nedeniyle çok yüksek fiyatlara satılır.
- Antika Değer: Orijinal Osmanlı kehribarı, eski ustalar tarafından işlenmiş ve yüzyıllık bir geçmişe sahip olmalıdır. Modern üretimler bu kategoriye girmez.
- Renk Değişimi (Koleksiyon Değeri): Yıllarca kullanımdan dolayı tanelerin yüzeyi derin bir kırmızı-turuncu veya koyu bordo rengini almış, belirgin bir patine (eski yüzey dokusu) oluşmuştur.
- Koku: Isıtıldığında doğal çam reçinesi kokusu yerine, genellikle hafif bir fenol veya kimyasal (kremalı) koku verir.
Tesbih koleksiyonerleri, "Osmanlı kehribarının değeri, doğal içeriğinden ziyade tarihi yaşı ve usta işçiliğindedir. Piyasadaki Osmanlı adı altındaki çoğu ürün, sadece bu rengi taklit eden güncel fenolik reçinelerdir. Gerçeğini anlamak için tanelerin içindeki bulutlanmaya ve patine derinliğine bakmak gerekir," yorumunu yaparlar.
Kaynak: https://www.gia.edu/amber
