Yılda İki Enjeksiyonla HIV’e Karşı Koruma:
Amerika Birleşik Devletleri, ilaç üreticisi Gilead tarafından geliştirilen yeni bir HIV önleyici tedavi olan Yuztugo’yu onayladı. Yılda sadece iki enjeksiyonla HIV bulaşma riskini %99,9 oranında azaltan bu ilaç, HIV’e karşı geliştirilen “maruz kalmadan önce koruma” (PrEP) yöntemlerinde önemli bir dönüm noktası olarak değerlendiriliyor.
Ancak uzmanlar, ilacın maliyeti ve erişilebilirliği konusundaki endişelerin bu çığır açıcı gelişmenin etkisini sınırlayabileceği uyarısında bulunuyor.
Gelişmiş koruma, düşük doz gereksinimi
Gilead’ın geliştirdiği ve lenakapavir adlı moleküle dayanan Yuztugo, HIV riski taşıyan ancak virüsle enfekte olmayan bireylerin korunmasında kullanılmak üzere tasarlandı. Şirket, tedavinin ABD’de 35 kilogramın üzerindeki ergenler ve yetişkinler için onaylandığını açıkladı.
Şimdiye kadar PrEP kapsamında koruyucu tedaviler çoğunlukla günlük ilaç alımı şeklinde uygulanıyordu. Yuztugo ise sadece yılda iki doz ile koruma sağlıyor. Bu özellik, özellikle gelişmekte olan ülkelerde uyum oranlarını artırabilecek ve HIV yayılımını azaltabilecek bir potansiyel sunuyor.
Klinik başarı: %99,9 oranında koruma
Yapılan iki ayrı klinik çalışma, Yuztugo’nun HIV bulaşma riskini neredeyse tamamen ortadan kaldırdığını ortaya koydu. Uzmanlara göre bu düzeyde koruma, tedaviyi bir tür aşı benzeri profilaktik haline getiriyor. Gilead CEO’su Daniel O’Day, “Bu, HIV ile mücadelede tarihi bir gün” diyerek gelişmenin önemine dikkat çekti.
Erişim sorunu: Fiyatlar gündemde
Ancak bu umut verici gelişmenin önünde ciddi bir engel var: ilaç fiyatı. Gilead, Yuztugo’nun ABD’deki yıllık maliyetinin 28.218 dolar olacağını duyurdu. Bu fiyatın, piyasadaki diğer PrEP ilaçlarıyla “uyumlu” olduğu belirtilse de, özellikle düşük ve orta gelirli ülkeler için ulaşılabilir olmaktan uzak.
Daha önce yine lenakapavir molekülüne dayalı ve HIV pozitif bireyler için geliştirilen Sunlenca adlı ilacın yıllık maliyeti 39.000 dolar seviyesindeydi. Oysa The Lancet dergisinde yayımlanan bir çalışmaya göre, bu molekülün gerçek üretim maliyeti sadece 25 ila 46 dolar arasında.
Küresel tepkiler ve çağrılar
Birleşmiş Milletler HIV/AIDS Ortak Programı (UNAIDS) direktörü Winnie Byanyima, bu ilaçların fiyatlarının düşmemesi halinde etkilerinin sınırlı kalacağı uyarısında bulunarak, “Eğer bu oyunun kurallarını değiştiren ilaç pahalı kalırsa, hiçbir şeyi değiştiremez” açıklamasında bulundu.
Byanyima, Gilead’a seslenerek, “Fiyatı düşürün, üretimi artırın ve dünyaya AIDS’i sona erdirme fırsatını verin” çağrısı yaptı.
Gilead, 100’den fazla gelişmekte olan ülkede eşdeğer ve düşük maliyetli üretim için anlaşmalar yaptığını açıkladı. Ancak bu planların, ABD’nin önceki yönetimi döneminde küresel sağlık fonlarının kesilmesiyle sekteye uğradığı da belirtiliyor.
Eşitlikçi erişim olmadan zafer mümkün değil
Yuztugo’nun bilimsel başarısı tartışılmaz olsa da, bu başarı yalnızca erişilebilir hale geldiğinde küresel ölçekte bir fark yaratabilir. HIV ile mücadelede eşitlikçi erişimin sağlanması, sadece ilacın etkinliğiyle değil, aynı zamanda politik irade ve ekonomik adaletle mümkün olacak.
