🧠 Bunama ve Alzheimer Belirtileri Çocuklukta Başlayabilir mi?
Bilim insanları, yaşlılıkta ortaya çıkan bunama ve Alzheimer hastalığına dair belirtilerin, çocukluk döneminden itibaren fark edilebileceğine dikkat çekiyor. Bu iddia doğruysa, demansa karşı önleyici sağlık stratejilerinde köklü bir değişimin kapısı aralanabilir.
🌍 60 Milyon Kişi ve 1,3 Trilyon Dolarlık Yük
Science Alert sitesinde yayımlanan, Al Arabiya Net tarafından erişilen rapora göre:
Dünya genelinde 60 milyondan fazla insan şu anda bunama (demans) ile yaşıyor.
Her yıl 1,5 milyondan fazla kişi demans nedeniyle hayatını kaybediyor.
Hastalığın küresel sağlık sistemlerine maliyeti yıllık 1,3 trilyon dolar düzeyine ulaşıyor.
Bu tabloya rağmen, hâlâ demansı tamamen tedavi eden bir ilaç ya da yöntem yok. Ancak araştırmalar gösteriyor ki: Demans kader değil.
🧬 Genetik Kader Değil, Yaşam Tarzı Belirleyici
Demansın yalnızca yaşlanma veya kalıtsal faktörlerin sonucu olmadığını vurgulayan araştırma, şu kritik noktaya işaret ediyor:
“Dünya genelinde 14 değiştirilebilir risk faktörü ortadan kaldırıldığında, demans vakalarının %45’e kadarı önlenebilir.”
Bu faktörler arasında öne çıkanlar:
Obezite
Yetersiz fiziksel aktivite
Sigara ve alkol kullanımı
Özellikle bu alışkanlıkların büyük kısmı ergenlik döneminde başladığı için, sadece orta yaşta müdahale etmek geç kalınmış bir önlem olabilir.
🧒 Neden Erken Müdahale Şart?
Rapora göre, beyin üç temel evreden geçiyor:
Gelişim dönemi (çocukluk – gençlik)
Stabilite dönemi (yetişkinlik)
Gerileme dönemi (yaşlılık)
Bilim dünyası şimdiye kadar çoğunlukla üçüncü evreye, yani semptomların görüldüğü yaşlılığa odaklandı. Ancak yeni bulgular, çocukluk döneminde atılan temelin ileriki yaşlarda demansa zemin hazırlayabileceğini ortaya koyuyor.
🚩 Kritik Riskler: Ne Zaman Başlıyor?
Obezite: Ergenlikte obez olan bireylerin %80’i yetişkinlikte de obez kalıyor.
Sigara/Alkol: Kullanan bireylerin büyük çoğunluğu bu alışkanlıklara 18 yaşından önce başlıyor.
Hareketsizlik: Erken yaşlarda gelişen davranış kalıpları, yaşam boyu etkili olabiliyor.
Bu veriler, demansın yalnızca yaşlılıkla mücadele edilecek bir sorun olmadığını, çocuklukta önlenebilecek bir süreç olduğunu gösteriyor.
🔍 Uzman Uyarısı: “Koruma Stratejileri Kişiye Özel Olmalı”
Demansa yol açan etkenler çok çeşitli. Dolayısıyla tek bir çözüm yolu ya da evrensel reçete yok. Uzmanlar, “kişiye özel, çok boyutlu koruma planları” gerektiğini vurguluyor.
Bu kapsamda önerilen temel stratejiler:
Çocukluk ve ergenlikte sağlıklı yaşam alışkanlıklarının teşvik edilmesi
Fiziksel aktivite ve sağlıklı beslenme bilincinin erken yaşta kazandırılması
Okullarda zihinsel sağlık ve nörolojik farkındalık programları
Ailelerin dijital, sosyal ve fiziksel davranış kalıpları konusunda bilinçlendirilmesi
Demansla Mücadele, Kreşten Başlayabilir
Demans artık yalnızca yaşlıların sorunu değil. Yeni bilimsel kanıtlar, bu hastalığın riskini belirleyen tohumların çocuklukta atıldığını ortaya koyuyor.
Uzmanlara göre, eğer gerçekten “önlem tedaviden iyiyse”, toplumların sağlık politikaları da buna göre şekillenmeli: Koruma erken başlamalı.
