Bilim insanları, burnumuzun sırlarını çözmeye bir adım daha yaklaştı
Koku alma duyusu, insan beyni için hâlâ büyük ölçüde gizemini koruyan bir alan. Ancak 2025’in Haziran ayında yayımlanan yeni bir çalışmayla birlikte, bilim insanları koku sistemini daha iyi anlamaya yönelik önemli bir adım attı. ABD merkezli Monell Chemical Senses Center’dan araştırmacılar, insanın koku alma sürecini taklit eden yenilikçi bir hesaplama modeli geliştirdiklerini açıkladı.
Araştırmacılar bu model sayesinde, burnumuza ulaşan bir kokunun, koku alma hücreleri tarafından nasıl algılandığını ve beynin bu sinyalleri nasıl işlediğini daha doğru ve ayrıntılı biçimde analiz edebiliyor. Bu yaklaşım, koku duyusunun karmaşık yapısına dair şimdiye dek ulaşılamayan detayları ortaya koyma potansiyeline sahip.
Binlerce Kokuya Tek Bir Sistemle Yanıt
Yeni geliştirilen model, binlerce farklı koku molekülünü analiz edebilen biyolojik reseptör sistemlerini taklit ediyor. Koku moleküllerinin, burun içindeki farklı reseptörlere nasıl bağlandığı ve bu bilgilerin beyne nasıl aktarıldığı, model üzerinde simüle edilerek inceleniyor.
Araştırmanın başyazarı olan Dr. Joel Mainland, “Koku alma duyumuzun, çok büyük bir koku çeşitliliğini nasıl bu kadar hızlı tanıyabildiğini anlamak için bu modeli oluşturduk” ifadelerini kullanıyor. Mainland ve ekibi, bu modelin gelecekte hem biyolojik çalışmalarda hem de yapay zeka destekli koku tanıma sistemlerinde kullanılabileceğini vurguluyor.
Hastalıkların Teşhisinde de Kullanılabilir
Koku alma duyusundaki bozulmalar, Alzheimer ve Parkinson gibi nörolojik hastalıkların erken belirtileri arasında yer alıyor. Bu nedenle, yeni model sadece temel bilimsel anlayışa katkı sağlamakla kalmıyor, aynı zamanda klinik tanılarda da önemli bir araç olma potansiyeline sahip.
Araştırmacılar, bu modelin kokulara verilen nöral tepkileri anlamakla sınırlı kalmayacağını, aynı zamanda hastalık teşhisi ve aromaterapi gibi alanlarda da kullanılabileceğini ifade ediyor.
Elektronik Burunlar mı Geliyor?
Yeni model, “elektronik burun” teknolojilerinin geliştirilmesinde de çığır açabilir. Gıda, güvenlik, sağlık ve çevre analizinde kullanılan bu cihazlar, gerçek bir burunun duyarlılığına henüz ulaşamamış durumda. Ancak bu yeni hesaplama modeli sayesinde, gelecekte makinelerin koku alma kapasitesi daha insansı ve hassas hâle gelebilir.
Kaynak: Sciencedaily
