İnsülinin Vücut İçindeki Rolü, Türleri ve Etkisini Artırmanın Yolları
Cezire Kliniği’nin konuğu olan ve Katar’daki Hamad Tıp Kurumu’nda görev yapan diyabet ve endokrinoloji uzmanı Dr. Khaled Baajer, insülinin vücut içindeki görevleri, türleri ve insülin direnciyle başa çıkma yolları hakkında önemli bilgiler verdi. İşte, insülinin karmaşık ama hayati rolünü mercek altına alan açıklamalar…
İnsülin Nedir ve Vücutta Nasıl Çalışır?
İnsülin, pankreas adlı organın beta hücrelerinden salgılanan hayati bir hormondur. Temel görevi, kandaki glukozun (şekerin) hücrelere taşınarak enerjiye dönüştürülmesini sağlamaktır. Bu özelliğiyle adeta bir “anahtar” işlevi görür: Hücre kapılarını açar ve glukozun içeri girmesine izin verir. Fazla şeker ise karaciğerde glikojen şeklinde depolanır veya yağ dokusuna dönüştürülür. Ayrıca kas yapımında da aktif rol oynar.
İnsülin Ne Zaman Tedavi Olarak Kullanılır?
İnsülin tedavisi, pankreasın yeterli miktarda insülin üretemediği veya üretilen insüline karşı direnç geliştiği durumlarda devreye girer. Tip 1 diyabet hastalarında vücut hiç insülin üretmezken, Tip 2 diyabet hastalarında genellikle insülin direnciyle birlikte üretim zamanla yetersiz hale gelir. Bu durumlarda dışarıdan insülin desteği gerekir.
İnsülinin Türleri Nelerdir?
Doğal insülin salınımı baz alınarak geliştirilen tedavi formları şunlardır:
Uzun etkili insülin: Gün boyunca düşük seviyede salınır ve açlık kan şekerini dengede tutar.
Hızlı etkili insülin: Yemeklerden önce uygulanır ve glukoz artışını kontrol eder.
Haftalık insülinler: Son yıllarda geliştirilen bu yeni formlar, daha uzun süreli denge sağlar.
Tip 1 diyabet hastaları genellikle her iki tür insülini de kullanırken, Tip 2 diyabet hastalarında tedavi şekli hastalığın evresine göre planlanır.
İnsülin Direnci Nedir ve Neden Oluşur?
İnsülin direnci, vücut yeterli insülin üretse bile hücrelerin bu hormona yeterince yanıt vermemesi durumudur. Glukoz hücre içine giremez ve pankreas daha fazla insülin üretmeye zorlanır. Direnç kırılmadıkça bu döngü, zamanla Tip 2 diyabete yol açar.
Nedenleri:
Genetik yatkınlık: Değiştirilemeyen ancak izlenebilen bir etkendir.
Yaşam tarzı faktörleri: Aşırı kilo, fiziksel hareketsizlik, yüksek karbonhidratlı ve işlenmiş gıdalarla beslenme insülin direncini tetikler.
Belirtiler ve Komplikasyonlar
İnsülin direnci uzun süre belirti vermeyebilir. Ancak ilerleyen aşamalarda kilo artışı, karaciğer yağlanması, yorgunluk, açlık atakları ve ciltte renk değişimleri gibi belirtiler görülebilir. Direnç tedavi edilmezse; obezite, hipertansiyon, damar tıkanıklığı ve kalp hastalıklarına zemin hazırlar.
İnsülin Duyarlılığı Nasıl Artırılır?
İnsülin direncini kırmak ve vücudu yeniden duyarlı hale getirmek mümkündür. Bunun için:
Kilo kaybı: Vücut ağırlığının sadece %7’sini vermek bile metabolik açıdan büyük fark yaratır.
Dengeli beslenme: Tabak planlamasında yarısı sebze, dörtte biri kompleks karbonhidrat, dörtte biri protein olmalıdır. Pirinç gibi kompleks karbonhidratlar ölçülü tüketildiğinde faydalıdır.
Egzersiz: Günlük hareketlilik, hücrelerin insüline yanıt verme kapasitesini artırır.
Uyku ve stres yönetimi: Gecelik 6-8 saat uyku ve stresin azaltılması, hormonal dengeyi olumlu yönde etkiler.
İnsülin Pompası Nedir?
İleri teknoloji ürünü olan insülin pompaları, vücuda sürekli ve ayarlanabilir dozda insülin veren cihazlardır. Bazı modellerde glukoz sensörü bulunur ve ihtiyaç duyulan dozu otomatik ayarlar. Özellikle Tip 1 diyabet hastaları ve insülin ihtiyacı yüksek olan Tip 2 hastalar için etkilidir.
Sağlıklı Yaşam Tarzı En Etkili Koruyucu
İnsülin direnci ve diyabet, genetik eğilimlerle birlikte çevresel faktörlerin de etkisiyle gelişen hastalıklardır. Ancak yaşam tarzı değişiklikleriyle bu süreci yavaşlatmak hatta tersine çevirmek mümkündür. Beslenmeden uyku düzenine, egzersizden stres kontrolüne kadar birçok faktör, hem tedavi sürecinde hem de korunmada belirleyici rol oynar.
