Son bir yıl içinde Çin uzay sektöründe önemli bir yön değişikliği yaşandı. Daha önce orta sınıf ve kısmen yeniden kullanılabilir roketlere odaklanan Çinli şirketler, artık tamamen yeniden kullanılabilir ağır taşıyıcı sistemlere yönelmeye başladı. Bu değişimle birlikte sektördeki rekabetin odağı, Starship benzeri tasarımlar geliştirmekten çok, bu konsepte alternatif olabilecek sistemler üretmeye kaydı.
Kasım 2024’te ülkenin en büyük uzay projelerinden biri olan Long March 9 roketinin tasarımında köklü bir revizyona gidildiği açıklandı. Daha önce tek kullanımlık ve üç aşamalı bir roket olarak planlanan Long March 9, yapılan değişiklikle tamamen yeniden kullanılabilir bir mimariye dönüştürüldü. Yeni tasarımın, SpaceX’in Starship programına benzer bir yaklaşım benimsediği değerlendirildi.
yeniden kullanılabilir sistemler için kritik adımlar
Hükümetin bu adımı, özel uzay şirketlerini de hızla harekete geçirdi. Birçok Çinli girişim, tamamen yeniden kullanılabilir roket projelerini kamuoyuna duyurmaya başladı. Cosmoleap, geliştirdiği roketlerin iniş aşamasında mekanik kollarla yakalanmasını öngören bir sistem üzerinde çalıştığını açıkladı.
Astronstone ise paslanmaz çelik gövde ve metan yakıt kullanan bir tasarımla yeniden kullanılabilir roket teknolojisine odaklandığını duyurdu. Beijing Leading Rocket Technology şirketi ise geliştirdiği araca “Starship-1” adını vererek bu alandaki iddiasını açık şekilde ortaya koydu.
Çinli girişimlerin büyük bölümü, devlet projelerine kıyasla daha küçük ve yönetilebilir ölçeklerde roketler geliştirmeyi hedefliyor. Ağır taşıma kapasitesine sahip dev roketlerin, yeni kurulan şirketler için yüksek maliyet ve teknik riskler barındırdığı değerlendiriliyor. Bu nedenle şirketler, tamamen yeniden kullanılabilir sistemleri daha sınırlı boyutlarda hayata geçirmeyi planlıyor.
Teknolojik Referans: SpaceX Modeli
Uzmanlar, bu projelerin ne kadarının operasyonel aşamaya geçebileceğinin henüz netleşmediğine dikkat çekiyor. Geçmişte ABD’de de benzer şekilde çok sayıda özel şirket yeniden kullanılabilir roket hedefiyle yola çıkmış, ancak yalnızca sınırlı sayıda firma yörüngeye erişim sağlayabilmişti. Çinli yatırımcıların ise bu süreçte SpaceX’in geliştirdiği teknolojileri referans almayı daha düşük riskli bir yol olarak gördüğü ifade ediliyor.
Buna karşın, Starship benzeri bir mimarinin daha küçük ölçekli roketlerde aynı verimliliği sağlayıp sağlayamayacağı teknik çevrelerde tartışılmaya devam ediyor. Çinli girişimlerin önümüzdeki dönemde gerçekleştireceği testler, bu projelerin kağıt üzerindeki planlardan operasyonel sistemlere dönüşüp dönüşemeyeceğini ortaya koyacak.
Türkiye Uzayda Kalıcı Bir Aktör Olma Yolunda
Uzay sistemleri ve bu alanda yürütülen çalışmalar, önümüzdeki dönemler için uzun vadeli ve sürdürülebilir bir altyapının oluşturulduğunu gösteriyor. Bu doğrultuda Baykar bünyesinde kurulan Fergani Uzay, geçtiğimiz aylarda ilk uydusunu yörüngeye göndererek Türkiye’nin uzay alanındaki iddiasını somut bir aşamaya taşıdı. Bu adım, Türkiye’nin uzayda kalıcı ve bağımsız bir aktör olma hedefinin önemli yapı taşlarından biri olarak değerlendiriliyor.
