Bilim dünyası şaşkın: Gezegen oluşum teorileri yeniden mi yazılacak?
Gökbilimciler, Güneş'in yalnızca %20'si kadar kütleye sahip olan minik bir kırmızı cüce yıldızın etrafında, şaşırtıcı şekilde dev bir gaz gezegeni keşfetti. TOI-6894b adı verilen bu dev gezegen, bugüne kadar bu kadar küçük kütleli bir yıldızın çevresinde tespit edilen ilk örnek olarak, gezegen oluşumuna dair mevcut teorileri ciddi şekilde sorgulatıyor.
Keşfin Kaynağı: NASA’nın TESS Misyonu
TOI-6894, sıradan bir kırmızı cüce yıldız olarak görülüyordu. Ancak NASA’nın TESS (Transiting Exoplanet Survey Satellite) verilerini inceleyen bilim insanları, bu yıldızın etrafında TOI-6894b adında, Satürn büyüklüğünde bir gaz devi tespit etti.
Keşif, İngiltere’deki Warwick Üniversitesi ve University College London (UCL)'ın liderliğinde yürütüldü. Elde edilen veriler, ESO’nun Çok Büyük Teleskobu (VLT) ile doğrulandı.
En Hafif Yıldız, En Ağır Gezegenlerden Biriyle
TOI-6894b’nin öne çıkan özellikleri şöyle:
- Satürn’den biraz daha büyük bir yarıçapa sahip.
- Kütlesi, Satürn’ün yaklaşık %50’si kadar.
- Barındığı yıldız, şimdiye kadar bir dev gezegene ev sahipliği yaptığı bilinen en düşük kütleli yıldız.
Warwick Üniversitesi’nden Dr. Edward Bryant bu keşfin, düşük kütleli yıldızların gaz devleri oluşturamayacağı yönündeki yaygın inancı yıktığını söylüyor:
“91.000’den fazla kırmızı cüce yıldız üzerinde yaptığım taramada, bu dev gezegeni keşfetmek büyük bir sürprizdi.”
Gezegen Oluşumu Modelleri Yeniden Tartışılıyor
Mevcut gezegen oluşum modeli olan çekirdek birikimi teorisi, böyle düşük kütleli yıldızların çevresinde gaz devlerinin oluşamayacağını öne sürer. Çünkü bu yıldızların etrafındaki protoplanet diskleri, büyük çekirdekler oluşturmak için yetersiz madde barındırır.
Ancak TOI-6894b’nin keşfi, ya bu modelin eksik olduğunu ya da alternatif oluşum senaryolarına ihtiyaç duyulduğunu gösteriyor. Araştırmacılar, gezegenin ya düşük kütleli bir çekirdekten yavaşça büyüdüğünü ya da kendi üzerine çöken kararsız bir diskten oluştuğunu düşünüyor.
Soğuk Atmosferiyle Fark Yaratıyor
TOI-6894b, sıcaklığı yalnızca 420 Kelvin (yaklaşık 147°C) olan olağandışı soğuk bir gaz devi. Çoğu gaz devi, “sıcak Jüpiter” sınıfında olup 1000-2000 Kelvin sıcaklıklara sahiptir.
Bu düşük sıcaklık, gezegenin atmosferinde metan ve hatta amonyak bulunma olasılığını artırıyor. Eğer doğrulanırsa, bu durum ilk kez bir ötegezegenin atmosferinde amonyak tespiti anlamına gelecek.
JWST Görevde: Cevaplar Yolda
James Webb Uzay Teleskobu (JWST), önümüzdeki 12 ay içinde TOI-6894b’nin atmosferini detaylı şekilde inceleyecek. Böylece bu dev gezegenin nasıl oluştuğuna dair daha net kanıtlar elde edilmesi bekleniyor.
UCL’den Dr. Vincent Van Eylen şu ifadeleri kullanıyor:
“Küçük kütleli bir yıldızın böylesine büyük bir gezegeni nasıl oluşturduğunu gerçekten bilmiyoruz. Bu, gezegen oluşum modellerimizi test etmemiz için mükemmel bir fırsat.”
