Olayın Arka Planı
2023 yılında Türkiye ve Suriye'yi vuran yıkıcı depremler, yalnızca fiziksel yapıların değil, dijital erken uyarı sistemlerinin de sınavı oldu. Google’ın Android Deprem Uyarı Sistemi (AEA), milyonlarca kullanıcıya saniyeler öncesinden uyarı göndermeyi hedefliyordu. Ancak bu sistem, en kritik anda görevini yerine getiremedi.
Algoritma 7,8’lik Depremi 4,5 Sandı
Google’ın kamuoyuna yaptığı ilk açıklamada sistemin başarılı olduğu iddia edilse de, gerçekler farklıydı. Android telefonlara entegre çalışan sistem, 7,8 büyüklüğündeki ilk depremi sadece 4,5–4,9 aralığında algıladı. Bu büyük hata, milyonlarca kişinin uyarı almadan yakalanmasına neden oldu. “Take Action” seviyesindeki kritik alarm yalnızca 469 kullanıcıya ulaşırken, 10 milyon kişinin bu uyarıyı alabilecek bölgede yaşadığı ortaya çıktı. Sistem gece 04:17’de gönderdiği “Be Aware” uyarılarını ise sessiz modda iletti, bu da uykuda olan kullanıcıların uyarılmasını neredeyse imkânsız hale getirdi.
Google’ın Açıklaması ve Yapılan Düzeltmeler
Google, daha sonra yaptığı açıklamada algoritmanın büyük depremleri tanıma konusunda eksikleri olduğunu kabul etti. Şirketin simülasyonlarla yaptığı testlerde, güncellenmiş sistemin 10 milyon kişiye yüksek seviye uyarı, 67 milyon kişiye ise düşük seviye uyarı gönderebildiği görüldü. Ancak Google, sistemin ulusal erken uyarı altyapılarının yerini tutamayacağını, sadece tamamlayıcı bir araç olduğunu belirtti.
Uzmanların Eleştirileri
Deprem erken uyarı sistemleri üzerine çalışan uzmanlar, olay sonrası iki temel soruna işaret etti:
1. Şeffaflık Eksikliği:
Colorado School of Mines’tan Elizabeth Reddy, sistemle ilgili verilerin kamuoyuna açıklanmasının iki yıl sürmesini “kabul edilemez” olarak nitelendirdi. Bu gecikme, benzer sistemlerin güvenilirliğini zedeliyor.
2. Teknolojiye Aşırı Güven:
Uzmanlara göre, bazı ülkelerin kendi uyarı altyapılarını kurmak yerine Google gibi firmaların sistemlerine güvenmesi riskli. Henüz yeterince test edilmemiş algoritmaların milyonlarca insanın hayatını etkileyebilecek konumda olması endişe verici.
Türkiye İçin Ne Anlama Geliyor?
Bu deneyim, Türkiye’nin ulusal çapta güçlü, bağımsız ve gerçek zamanlı çalışan bir deprem erken uyarı sistemi kurma gerekliliğini yeniden gündeme taşıdı. Uzmanlara göre teknolojik çözümler önemli olsa da, bunların halkla ve kamu kurumlarıyla entegre, şeffaf ve sürekli test edilen yapılar olması şart. Global teknoloji şirketlerine güvenmek yeterli olmadığından, yerli ve denetlenebilir sistemlere yatırım yapılması hayati önem taşıdığı düşünülüyor.
