Gazze’de yaşanan insani kriz, uluslararası toplumun sabrını taşırırken, ABD Başkanı Donald Trump ve İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu Washington’da bir buluşma gerçekleştirdi. Beyaz Saray’da kapalı kapılar ardında gerçekleşen görüşme, sadece iki liderin değil, tüm Orta Doğu’nun kaderini etkileyebilecek önemli gelişmelere sahne oldu.
ABD ve İsrail ilişkilerinde son yılların en hassas dönemi yaşanırken, Trump yönetimi ilk kez bu kadar açık bir şekilde Tel Aviv’e karşı diplomatik bir duruş sergiliyor. Görüşmenin perde arkasında ise yalnızca Gazze değil, aynı zamanda Katar ile gerilen ilişkiler, Türkiye’nin önerileri, Hamas’ın tasfiyesi ve bölgesel yeniden yapılanma planları yer alıyor.
ABD'nin yeni barış planı: Türkiye'nin desteklediği çözüm önerisi İsrail'e sunuldu
Trump’ın son dönemde yürüttüğü çok taraflı diplomasi çabalarının merkezinde yer alan konu: Gazze’de sürdürülebilir bir ateşkesin sağlanması. BM 80. Genel Kurulu marjında Türkiye, Katar, Suudi Arabistan, Mısır, Endonezya, Ürdün ve Pakistan liderleriyle bir araya gelen Trump, bölgeye dair hazırladığı yeni barış planı için geniş destek aldı.
Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan ile yürütülen yakın temas, planın uluslararası meşruiyetini güçlendirirken, Washington’da yapılan görüşmede bu plan ilk kez İsrail’e resmi olarak sunuldu. Trump’ın beklentisi netti: İsrail’in de bu planı onaylaması.
Katar krizi gölgesinde üçlü diplomasi: Netanyahu özür diledi, Trump ara buldu
Görüşme sırasında diplomasi trafiği sadece Oval Ofis ile sınırlı kalmadı. Reuters’ın geçtiği bilgiye göre, Netanyahu’nun Katar Başbakanı Muhammed bin Abdurrahman Al Sani'yi arayarak Doha’ya düzenlenen saldırı nedeniyle özür dilediği ortaya çıktı. Bu gelişme, İsrail’in nadiren kullandığı diplomatik özür mekanizmasının devreye girmesi açısından kritik bir adım olarak kayıtlara geçti.
Beyaz Saray’dan yapılan açıklama, bu özrün Trump’ın arabuluculuğuyla gerçekleştiğini doğruladı. Açıklamada, "Başkan Trump, iki liderle üçlü bir telefon görüşmesi yaptı ve ilişkilerin normalleşmesi için yeni bir mekanizma önerdi" denildi.
İsrail içinde çatlak büyüyor: Netanyahu’ya aşırı sağdan tepki yağdı
Ancak Netanyahu’nun Katar’a yönelik özrü, İsrail iç siyasetinde büyük bir dalgaya yol açtı. Aşırı sağcı Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir, sosyal medya üzerinden yaptığı açıklamada Netanyahu’nun tutumunu zayıflık olarak nitelendirdi ve Doha’ya düzenlenen saldırıyı “adil ve ahlaki” bulduğunu belirtti.
Bu açıklama, Netanyahu’nun liderliğindeki koalisyon hükümetinde derin çatlakların olduğunu bir kez daha gözler önüne serdi. Özellikle Gazze saldırılarının iç siyasette destek toplamak için kullanıldığı iddiaları, Netanyahu’nun manevra alanını giderek daraltıyor.
Barış planının detayları: Hamas tasfiye edilecek, Gazze yeniden inşa edilecek
Sızan bilgilere göre, ABD’nin önerdiği 21 maddelik barış planı, yalnızca askeri değil, ekonomik ve toplumsal boyutlarıyla da dikkat çekiyor. Planın temel unsurları arasında:
Gazze’nin silahsızlandırılması ve Hamas’ın siyasi yapısının tasfiyesi
Filistinli ve İsrailli esirlerin karşılıklı olarak serbest bırakılması
Uluslararası destekle Gazze’nin yeniden inşası
Bölge güvenliğini sağlayacak ortak bir gözetim mekanizması
Türkiye, Katar ve Mısır gibi ülkelerin garantör rolü üstlenmesi
yer alıyor. Trump, bu planın uygulanması durumunda, “Orta Doğu’da onlarca yıldır süren kaosun sona ereceğini” vurguluyor.
Trump’tan umut veren açıklama: ‘Hayatımızda ilk kez barışa bu kadar yakınız’
Trump, sosyal medya platformu Truth Social üzerinden yaptığı açıklamada, “Orta Doğu’da harika şeyler için gerçek bir şansımız var. Hepimiz ilk kez özel bir şey için hazırız. Başaracağız.” ifadelerini kullandı.
Bu sözler, uzun süredir bölgede devam eden şiddet sarmalının ardından ilk kez iyimser bir hava estirdi. Trump’ın diplomatik dili yumuşatması ve Netanyahu’ya karşı daha dengeleyici bir tutum takınması, bölgesel aktörler tarafından da dikkatle izleniyor.
Uluslararası baskı artıyor: İsrail yalnızlaşıyor, AB yaptırımları masada
Netanyahu’nun BM Genel Kurulu konuşmasında yaşadığı “boş salon krizi”, İsrail’in küresel arenadaki yalnızlığını gözler önüne serdi. Gazze’ye yönelik saldırıların ardından, birçok Avrupa ülkesi Filistin’i tanıma kararı aldı. Ayrıca Avrupa Birliği, İsrail’e ekonomik ve diplomatik yaptırımlar uygulama seçeneğini değerlendirmeye başladı.
Spor ve kültür dünyasında da İsrail’e karşı boykot çağrıları artarken, Netanyahu hükümetinin içerideki destek tabanı da zayıflıyor. Yolsuzluk davaları ve Hamas saldırıları sonrasında başlatılan askeri operasyonlar, kamuoyunda tepki toplamaya devam ediyor.
Türkiye ile ilişkiler yeniden şekilleniyor: CAATSA ve F-16 gündemde
Trump ile Erdoğan arasında gerçekleşen ikili görüşmede sadece Gazze değil, ikili ilişkilerdeki kronik başlıklar da ele alındı. CAATSA yaptırımları, Türkiye’nin F-35 programına yeniden dahil edilmesi, F-16 satışları ve Halkbank davası, masadaki sıcak konular arasında yer aldı.
Görüşme sonrası her iki taraf da fazla detay vermekten kaçındı ancak diplomatik kaynaklar, Washington-Ankara hattında yeniden bir normalleşme sürecine girildiğini belirtiyor.
İŞTE TRUMP'IN GAZZE PLANI
1) Gazze, komşularına tehdit oluşturmayan, radikalleşmeden arındırılmış ve terörden tamamen temizlenmiş bir bölge olacaktır.
2) Gazze, yıllardır fazlasıyla acı çeken Gazze halkının yararına yeniden inşa edilecektir.
3) Taraflar bu teklifi kabul ederse savaş derhal sona erecek; İsrail güçleri, rehine takası için hazırlanmak üzere üzerinde anlaşılmış hatta çekilecek. Bu süreçte tüm askeri operasyonlar — hava ve topçu bombardımanı dâhil — askıya alınacak ve muharebe hatları tamamen sabit kalacaktır.
4) İsrail bu anlaşmayı kamuoyu önünde kabul ettikten sonraki 72 saat içinde tüm rehineler — hayatta olanlar ve vefat edenler — iade edilecektir.
5) Tüm rehineler serbest bırakıldıktan sonra İsrail; 250 müebbet mahkûmu ve 7 Ekim 2023'ten sonra gözaltına alınan 1.700 Gazzeliyi (bu bağlamda tutuklanmış tüm kadın ve çocuklar dâhil) serbest bırakacaktır. Her bir İsrailli rehin için iade edilen cenazeye karşılık İsrail, 15 Gazzeli'nin cenazesini iade edecektir.
6) Tüm rehineler iade edildikten sonra, barışçıl bir şekilde birlikte yaşamayı kabul eden ve silahlarını bırakmayı taahhüt eden Hamas üyelerine af sağlanacaktır. Gazze'den ayrılmak isteyen Hamas üyelerine güvenli geçiş imkânı verilecektir.
7) Bu anlaşma kabul edildikten sonra Gazze'ye Ocak 2025 rehine anlaşmasında belirlenen seviyelerin altında olmayacak bir seviyede yardım akacak - günde 600 yardım tırı, kritik altyapının onarımı ve enkaz kaldırma ekipmanlarının girişine izin verilmesi.
8) Yardımlar, İsrail ve Hamas'ın müdahalesi olmadan, BM ve Kızılay tarafından, ayrıca İsrail ya da Hamas ile bağlantısı olmayan diğer uluslararası kuruluşlar aracılığıyla dağıtılacak.
9) Gazze, halkın günlük hizmetlerini sağlamakla görevlendirilecek Filistinli teknokratlardan oluşan geçici bir geçiş hükümeti tarafından yönetilecek. Komite, ABD'nin Arap ve Avrupalı ortaklarıyla istişare içinde kuracağı yeni bir uluslararası yapı tarafından denetlenecek. Bu yapı, Filistin Yönetimi reform programını tamamlayana kadar Gazze'nin yeniden inşasının finansmanına yönelik bir çerçeve oluşturacak.
10) Gazze'yi yeniden inşa etmek için modern Orta Doğu şehirleri inşa etmekte deneyimli uzmanların bir araya getirilmesini ve yatırım çekmeye, istihdam yaratmaya yönelik mevcut planların dikkate alınmasını içeren bir ekonomik plan oluşturulacak.
11) Katılımcı ülkeler tarafından müzakere edilecek indirimli gümrük vergileri ve erişim oranlarıyla bir ekonomik bölge kurulacak.
12) Gazze'den kimse zorla çıkarılmayacak; ancak ayrılmayı tercih edenlerin geri dönmesine izin verilecek. Ayrıca, Gazzeliler'in bölgede kalmaları teşvik edilecek ve orada daha iyi bir gelecek inşa etme fırsatı sunulacak.
13) Hamas'ın Gazze yönetiminde hiçbir rolü olmayacak. Tüneller de dahil olmak üzere tüm saldırı amaçlı askeri altyapının yok edilmesi ve inşa edilmesine son verilmesi taahhüt edilecek. Gazze'nin yeni liderleri komşularıyla barış içinde birlikte yaşamayı taahhüt edecek.
14) Bölgesel ortaklar, Hamas ve Gazze'deki diğer grupların yükümlülüklerine uymasını ve Gazze'nin İsrail'e ve kendi halkına tehdit oluşturmamasını sağlamak için güvenlik garantisi verecek.
15) ABD, Arap ve diğer uluslararası ortaklarla birlikte, Gazze'de güvenliği denetlemek üzere derhal konuşlandırılacak geçici bir uluslararası istikrar gücü oluşturmak için çalışacak. Bu güç, uzun vadeli iç güvenlik organı olarak görev yapacak bir Filistin polis teşkilatını kuracak ve eğitecek.
16) İsrail, Gazze'yi işgal veya ilhak etmeyecek ve elindeki mevcut bölgeleri, yerine geçen güvenlik güçleri Gazze şeridinde kontrolü ve istikrarı sağladıkça kademeli olarak teslim edecek.
17) Eğer Hamas bu teklifi geciktirir veya reddederse, yukarıdaki maddeler terörden arındırılmış bölgelerde uygulanacak ve bu bölgeler İsrail ordusu tarafından kademeli olarak uluslararası istikrar gücüne devredilecek.
18) İsrail, gelecekte Katar'a saldırı düzenlemeyeceğini kabul ediyor. ABD ve uluslararası toplum, Doha'nın Gazze çatışmasındaki önemli arabuluculuk rolünü tanıyor.
19) Halkı radikallikten arındırmak için bir süreç oluşturulacak. Bu, İsrail ve Gazze'deki bakış açılarını ve anlatıları değiştirmeyi amaçlayan dinler arası bir diyaloğu içerecek.
20) Gazze'nin yeniden inşası ilerlediğinde ve Filistin Yönetimi'nin reform programı uygulandığında, Filistin halkının arzusu olarak kabul edilen Filistin Devletine ulaşmak için güvenilir bir yolun koşulları oluşmuş olabilir.
21) ABD, İsrail ile Filistinliler arasında barış içinde bir arada yaşama konusunda siyasi bir gelecek belirlemek amacıyla bir diyalog başlatacak.
