Kosova Yüksek Mahkemesi, devlet okullarında başörtüsü yasağına ilişkin açılan davayı reddederek, Eğitim, Bilim, Teknoloji ve Yenilik Bakanlığı'nın (MEST) öğrencilerin kıyafet kurallarını belirleme yetkisini onadı. Mahkeme, başörtüsünü yasaklayan idari düzenlemenin daha yüksek bir hukuki dayanağa sahip olduğuna hükmetti. Karar, ülkede yıllardır süren başörtüsü tartışmalarında kritik bir dönemeç olarak değerlendiriliyor.
Davanın merkezinde ne vardı?
Davayı açan Arrita Profesyonel Gelişim Kadın Ağı, 2014 tarihli bir idari talimatın, İslami başörtüsü takan öğrencilerin eğitim hakkını ihlal ettiğini savundu. Ağa göre, başörtüsü nedeniyle birçok kız öğrenci eğitimden uzaklaştırıldı veya okul devamsızlıkları askıya alındı. Bu gerekçeyle, Eğitim Bakanlığı’nın talimatının iptali için Yüksek Mahkeme’ye başvuruldu.
Ancak Mahkeme, talebi “temelsiz” bularak reddetti ve söz konusu düzenlemenin yasal sınırlar içinde kaldığını belirtti.
Yüksek Mahkeme: Eğitim Bakanlığı yetkili, yasak hukuka uygun
Mahkeme, Eğitim Bakanlığı'nın okul disiplin kurallarını, kıyafet standartlarını ve öğrencilerin davranış biçimlerini düzenlemekte tam yetkili olduğunu vurguladı. Kararda, dini sembollerin ve dini üniforma sayılabilecek kıyafetlerin devlet okullarında yasaklanmasının, daha üst bir yasal düzenlemeyle desteklendiği ifade edildi.
Özellikle “dini üniforma” kavramı üzerinde duran Mahkeme, yasağın Anayasa'nın ifade ve inanç özgürlüğü ilkelerine aykırı olmadığını savundu.
İnanç özgürlüğü mü, kamu düzeni mi?
Dava sürecinde başörtüsünün, Kosova Anayasası’nda güvence altına alınan inanç ve ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilmesi gerektiği ileri sürüldü. Ancak Mahkeme, dini özgürlüklerin “mutlak” olmadığını, kamu güvenliği, kamu düzeni ve diğer bireylerin haklarının korunması gerekçesiyle sınırlandırılabileceğini vurguladı.
Kararda, 2011 tarihli Kosova Anayasa Mahkemesi kararına da atıf yapılarak, dini özgürlüğün bireysel vicdanla sınırlı olduğu, kamusal alandaki tezahürlerinin ise hukuki çerçeveye tabi olduğu hatırlatıldı.
Başörtüsü ‘dini üniforma’ mı?
Kosova’da başörtüsüne ilişkin tartışmalar yalnızca hukuki değil, aynı zamanda sosyolojik ve dini boyutlar da taşıyor. Kosova İslam Birliği (BIK), daha önce yaptığı açıklamalarda başörtüsünün dini bir “üniforma” değil, inanç gereği tercih edilen bir örtünme biçimi olduğunu savunmuştu. Buna karşın, devletin yorumladığı şekliyle başörtüsü, kamusal eğitim kurumlarında “dini sembol” olarak kabul ediliyor.
Kosova Hukuk Enstitüsü ise yasağın uygulanış biçiminde muğlaklıklar olduğunu, “dini üniforma” tanımının yeterince açık olmaması nedeniyle keyfi yorumlara açık bir zemine işaret ettiğini belirtiyor.
Kararın etkileri ne olabilir?
Yüksek Mahkeme’nin kararı, Kosova'da laiklik, dini özgürlük ve kamusal alanda inanç sembollerinin yeri tartışmalarını yeniden gündeme taşıdı. Karar, kısa vadede başörtülü öğrencilerin kamu okullarındaki varlığını sınırlı tutmaya devam edecek gibi görünüyor. Ancak insan hakları örgütleri ve sivil toplumun konuyu Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne taşıma olasılığı da gündemde.
