Selut Kalesi’nde Keşfedilen Sıradışı Heykel
Umman’daki Selut arkeolojik alanından çıkarılan bronz eserler arasında, insan yüzüne sahip melez bir hayvan heykeli dikkat çekti. “Sfenks” olarak tanımlanan bu heykel, Güneydoğu Arap Yarımadası’nda oldukça nadir rastlanan bir figürü temsil ediyor. Tarih boyunca Eski Dünya’nın farklı bölgelerinde farklı biçimlerde karşımıza çıkan sfenksin, Umman’daki varlığı bilim dünyasında ilgiyle karşılandı.
Selut’un Arkeolojik Önemi
İç bölgelerde, Wadi Sifam Ovası’ndaki Selut Kalesi ilk kez 1973’te Harvard Üniversitesi'nin keşif raporlarında yer aldı. 2000’li yıllarda ise Pisa Üniversitesi tarafından başlatılan kazılarla antik bir şehrin izleri ortaya çıkarıldı. Bu kapsamlı çalışmalar sayesinde birçok arkeolojik buluntu gün yüzüne çıkarıldı.
Askerî Mezarlar ve Lüks Eşyalar
2019 yılında kazıyı yürüten Prof. Alessandra Avanzini, mezarlarda bronz içki kapları, at başı şeklinde yapılmış ağızlıklar ve insan yüzlü melez hayvan biçimli kapların bulunduğunu açıkladı. Bu mezarlarda ayrıca kılıçlar, mızrak uçları ve Roma cam eşyaları da bulundu. Uzmanlara göre bunlar muhtemelen savaşçı sınıfa ait zengin bireylerin mezarlarıydı.
Bölgesel Benzerlikler
Bu tür eserler sadece Selut’ta değil, Umman’ın Samed eş-Şan ve Semayil bölgelerinde; ayrıca BAE’nin Mleiha, ed-Dur ve El-Ayn gibi çeşitli arkeolojik alanlarında da bulundu. Söz konusu örnekler, bölgedeki sfenks ikonografisinin çeşitliliğini gözler önüne seriyor.
Selut Sfenksi: Eşsiz Bir Heykel
Selut’ta bulunan sfenks, kadın yüzlü bir baş ile hayvansı bir bedenin birleşiminden oluşuyor. Dairesel gözler, belirgin burun ve sade bir ağızla tanımlanan yüzün etrafı örgülü saçlarla çevrelenmiş. Heykelin önünde iki hayvansı kol yer alıyor ve bu detaylar ona klasik sfenks görünümü kazandırıyor.
Sfenks’in Evrimi: Mısır’dan Arabistan’a
Sfenks motifi ilk olarak MÖ 3. binyılda Mısır’da, aslan gövdeli ve erkek başlı figür olarak ortaya çıktı. Mezopotamya’da ise kanatlı ve boğa boynuzlu bir erkek figüre dönüştü. Levant ve Yunan kültürlerinde ise dişi figürler hâkimdi. Bu mitolojik varlık, zamanla Arap Yarımadası’nın güneyine doğru yayılmış ve yerel formlarda yeniden şekillenmiştir.
Umman ve Yemen Arasında Kültürel Bağlar
Selut sfenksi, Yemen’deki antik Ma’rib şehrinden çıkarılmış beş parça eserle benzerlikler taşımakta. Bu paralellik, eski Güney Arabistan toplumları arasındaki kültürel etkileşimlerin bir göstergesi sayılıyor.
Bölgedeki Diğer Örnekler
Sfenks figürü, Umman’ın ed-Dhahirah vilayetindeki el-Fuveyde’de ortaya çıkan bir metal tabakta, kanatlı aslan gövdeli kadın başlı formda tasvir edilmiştir. Benzer şekilde, BAE’nin ed-Dur bölgesindeki bir başka tabakta sfenks, av sahnesi içinde yer alan üç erkek, iki aslan ve iki at figürüyle birlikte betimlenmiştir.
