Kompozit Yayın Gerçek Kökeni
Yeni bir arkeolojik inceleme, ünlü boynuz–ahşap–sinir bileşimli kompozit yayın sanılandan çok daha geç, Geç Tunç Çağı’nda icat edildiğini ortaya koyuyor.
University College London’dan Gabriel Šaffa’nın araştırması, bu teknolojinin MÖ 2. binyılın ilk yarısında, muhtemelen Yakın Doğu’da tek bir kez geliştirildiğini gösteriyor.
Kompozit Yay Zannedilen Basit Yaylar
Önceki çalışmalar, ahşap dışı her unsur içeren yayları “kompozit” sayarak büyük bir hata yapmıştı. Šaffa, yalnızca ahşap–boynuz–sinir üçlüsünün tam birleşimine sahip yayların bu tanıma girebileceğini belirtiyor.
Bu revizyon, Erken Tunç Çağı’na ait olduğu sanılan pek çok örneğin aslında çift dışbükey basit yaylar olduğunu gösterdi.
Zeytin Ağacından Mucize
Çığır açıcı bulgulardan biri, Eriha yakınlarında MÖ 3.800’e tarihlenen bir yaydan geldi. Tek parça zeytin ağacından yapılmış bu yay, daha önce kompozit sanılmıştı. Oysa yapısal olarak basit bir yaydı.
Bu keşif, gelişmiş formdaki basit yayların bile dönemin savaş teknolojisinde önemli bir yere sahip olduğunu kanıtladı.
Kompozit Yay ve Savaş Arabası
Yeni araştırma, kompozit yayın ata binme ya da süvari okçuluğuyla değil, savaş arabasının yükselişiyle bağlantılı olduğunu ortaya koyuyor. MÖ 2.000 civarında Urallar’da geliştirilen parmaklıklı tekerlekli savaş arabalarıyla eş zamanlı biçimde ortaya çıkan kompozit yay, Tunç Çağı’nın askeri devrimini mümkün kıldı.
Mısır’daki İlk Fiziksel Kanıtlar
Kompozit yayların en erken somut örnekleri, Mısır’ın Teb nekropolü ve Tutankamon’un mezarından geldi. Bu yaylar Mısır kökenli değildi;
Hyksos işgali sırasında kuzey Levant’tan ithal edilmişti. Malzeme analizi, hammadde veya tamamlanmış yayların kuzey bölgelerden getirildiğini doğruladı.
Sincan ve Geyik Taşları
Sincan’daki Yanghai mezarlığında bulunan yüzlerce kompozit yay, teknolojinin doğuya nasıl yayıldığını gözler önüne seriyor. MÖ 1.200 dolaylarında ortaya çıkan bu asimetrik açılı yaylar, Moğolistan’daki
Geyik Taşları üzerindeki tasvirlerle neredeyse özdeş. Bu bağlantı, Yakın Doğu kökenli teknolojinin Asya içlerine hızla taşındığını gösteriyor.
Hint-Avrupalılar Miti Çöktü
Yamnaya gibi erken Hint-Avrupa topluluklarının kompozit yay kullandığı düşüncesi çürütüldü. Yeni kanıtlar, bu teknolojinin onların torunları olan Hint-İranlılar tarafından benimsenip geliştirildiğini gösteriyor.
Andronovo, Srubnaya ve İskit kültürleri, kompozit yayı Avrasya’nın tamamına yayan gerçek aktörlerdi.
