Hastalığın Tanımı: Kemikler Sessizce Zayıflıyor
Osteoporoz, kemik dokusunun zamanla yoğunluğunu kaybederek daha kırılgan hale gelmesiyle tanımlanıyor. Bu süreçte kemikler o kadar zayıflayabiliyor ki, günlük yaşamda yaşanan küçük kazalar, hatta öksürme veya eğilme gibi basit hareketler bile kırıkla sonuçlanabiliyor. Bu tür kırıklar sıklıkla kalçada, el bileğinde ve omurga bölgesinde meydana geliyor. Özellikle omurga kırıkları, kamburluk ve boy kısalması gibi fiziksel deformitelere yol açabiliyor.
Teşhis Süreci: Klinik ve Laboratuvar İşbirliği Şart
Osteoporozun kesin teşhisi, yalnızca fiziksel muayene ve tıbbi geçmiş değerlendirmesiyle sınırlı kalmıyor. Kemik mineral yoğunluğu (BMD) ölçümü ile birlikte bazı laboratuvar testleri teşhis sürecinde büyük rol oynuyor.
Tanı kapsamında yapılan başlıca testler şunlardır:
Kemik Yoğunluğu Ölçümü (DEXA taraması): Kemik kütlesinin değerlendirilmesi için en güvenilir yöntem.
Kalsiyum ve D vitamini düzeyi ölçümleri: Kemik sağlığının temel yapı taşları olarak önem taşıyor.
Tiroid ve Paratiroid hormon seviyeleri: Tiroid bezinin aşırı ya da yetersiz çalışması kemik kaybına yol açabiliyor.
Testosteron (erkeklerde) ve Östrojen (kadınlarda): Cinsiyet hormonlarının azalması kemik erimesini tetikliyor.
Böbrek fonksiyon testleri ve Alkalen Fosfataz (ALP) enzimi, Beta-CrossLaps gibi biyobelirteçler de kemik yıkımı hakkında bilgi veriyor.
Risk Grupları: Kadınlar ve Yaşlılar Başta Geliyor
Osteoporoz riski bazı gruplarda daha yüksektir. Bu gruplar şu şekilde sıralanabilir:
Kadınlar: Özellikle menopoz sonrası dönemde hormon seviyelerindeki düşüş nedeniyle kemik kaybı hızlanıyor.
İleri yaş: Yaşlandıkça kemik yenilenmesi yavaşlar, kemik yıkımı artar.
Beyaz ırk ve Asya kökenliler: Genetik faktörlerle risk daha yüksektir.
Aile öyküsü: Anne, baba veya kardeşlerde osteoporoz öyküsü bulunanlar daha dikkatli olmalı.
Zayıf beden yapısı: Daha düşük kemik rezervine sahip oldukları için kemik kaybı daha erken etkili olabiliyor.
Hormon Tedavileri: Prostat ve meme kanseri için kullanılan ilaçlar kemik yoğunluğunu azaltabiliyor.
Tiroid ilaçları ve kortikosteroid kullanımı: Uzun süreli kullanımda kemik erimesini tetikleyebilir.
Hipertiroidi, hiperkortizolizm (Cushing sendromu) gibi endokrin bozukluklar.
Önleyici Yaklaşımlar: Yaşam Tarzı Değişiklikleri ve Takviyeler
Kemik erimesine karşı alınabilecek önlemler, hastalığın gelişimini önemli ölçüde yavaşlatabilir. Uzmanların önerdiği başlıca önleyici adımlar şunlardır:
1. Beslenme Düzeni
Sağlıklı kemikler için dengeli bir diyet şart.
Kalsiyum: Süt ürünleri, yeşil yapraklı sebzeler, badem gibi kaynaklardan düzenli alınmalı.
D vitamini: Güneş ışığı, balık ve takviye yoluyla yeterli seviyede tutulmalı.
Protein ve kalori dengesi: Yetersiz beslenme, kemik yıkımını artırabilir.
2. Fiziksel Aktivite
Kemikleri güçlendirmek için düzenli egzersiz büyük önem taşır.
Haftada en az 3 gün, 30 dakika egzersiz öneriliyor.
Yürüyüş, hafif koşu, direnç antrenmanları ve zıplama hareketleri kemik yoğunluğunu destekliyor.
3. Zararlı Alışkanlıklardan Uzak Durmak
Sigara: Kemik kaybını hızlandırdığı bilimsel olarak kanıtlanmıştır.
Alkol: Aşırı tüketim, kemik sağlığını olumsuz etkiler.
4. İlaçların Yan Etkilerine Dikkat
Bazı reçeteli ilaçlar kemik dokusuna zarar verebilir. Kortikosteroidler, bazı epilepsi ilaçları, antikoagülanlar (heparin) ve aromataz inhibitörleri düzenli takip gerektirir.
