Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT), Türkiye'nin yakın tarihine ışık tutan bir belgeyi daha kamuoyuyla paylaştı. Kurumun resmi internet sitesinde “Özel Koleksiyon” başlığı altında yayımlanan yeni istihbarat raporu, kamuoyunda "İngiliz Kemal" olarak tanınan Ahmet Esat Tomruk hakkında 1940 yılında hazırlanmış detaylı ve dikkat çekici değerlendirmeler içeriyor.
MAH Raporu: “İngiliz Kemal, Samimi ve Dürüst Bir Karakter Değil”
26 Aralık 1940 tarihli ve dönemin Milli Emniyet Hizmeti Riyaseti (MAH) tarafından Genelkurmay Başkanlığı’na gönderilen raporda, İngiliz Kemal’in uzun süredir izlenen ancak güven duyulmayan bir figür olduğu belirtiliyor. Raporda şu değerlendirmelere yer veriliyor:
“İngiliz Kemal, ‘Boksör Kemal’, ‘Kemal Esat’, ‘Gözlüklü Kemal’ gibi çeşitli isimlerle anılmakta; zaman zaman yüksek makamlara bilgi sunarak dikkat çekmeye çalışmaktadır. Ancak verdiği bilgiler, çoğunlukla yurtdışında edindiği yüzeysel gözlemler ve dedikodulardan ibarettir. Daha önce istifade edilmesi düşünülmüş, ancak samimi ve dürüst bir karaktere sahip olmadığı anlaşılınca kendisiyle ilişkimiz kesilmiştir.”
Rapor, Tomruk’un yalnızca güvenilmez bir haber kaynağı olarak değil, aynı zamanda yaşam tarzı ve sosyal çevresi nedeniyle de istihbarat örgütleri açısından riskli biri olarak görüldüğünü ortaya koyuyor.
“İngiliz Kadınla Metres Hayatı” ve Şüpheli Temaslar
Belgelerde İngiliz Kemal’in o dönem Bulgarlarla yoğun temas hâlinde olduğu ve bir İngiliz kadınla birlikte yaşadığı da not düşülüyor. Rapora göre:
“Tomruk, şu anda Bulgaristan’da olup, Dorti Brayit adlı İngiliz asıllı metresiyle birlikte İngiliz İstihbarat Servisi’ne hizmet teklif etmiş, ancak provoke edilmiş olabileceklerinden şüphelenildiği için bu teklif kabul edilmemiştir. Daha sonra Alman İstihbaratı ile temas kurmaya çalıştıkları duyulmuştur.”
Rapor, Tomruk’un sarhoşluk, kumar alışkanlıkları ve güvenilmez karakteri nedeniyle elde ettiği bilgilerin hiçbir istihbari değeri olmadığını vurguluyor.
Tarihe Not Düşülen Bir Diğer Belge: Von Papen’e Yazılan Mektup
MİT’in arşivlere eklediği bir diğer belge ise, II. Dünya Savaşı döneminde Türkiye’de Almanya Büyükelçiliği yapan Franz Von Papen’e gönderilen bir teşekkür mektubuna ilişkin. 1942 tarihli belgede, İzmir Karşıyaka ilçesine bağlı Şemikler köyü muhtarı Şakir’in Von Papen’e yazdığı mektup ve bu mektuba karşılık verilen cevap yer alıyor.
Von Papen’in 9 Mart 1942 tarihli mektubunda şu ifadeler dikkat çekiyor:
“Türk milletinin muhtelif tabakalarından almış olduğum tebriknameler arasında sizinki bilhassa memnuniyetimi mucip olmuştur. İyi temennileriniz için kalbi teşekkürlerimi sunarım.”
İzmir Merkez Amirliği ise 21 Nisan 1942 tarihli yazısında, bu yazışmanın köy muhtarının şahsi sempatisinden kaynaklandığını, Von Papen’i şahsen tanımadığı halde, gazetede okuduğu bir bomba hadisesinden sağ kurtulmasına duyduğu memnuniyetle mektup yazdığını kaydediyor.
İstihbarat Tarihine Ayna Tutan Belgeler
Yayımlanan her iki belge de, Türkiye’nin II. Dünya Savaşı öncesi ve sırasında yürüttüğü hassas istihbarat süreçlerine dair önemli ipuçları veriyor. İngiliz Kemal gibi efsaneleşmiş bir figürün arka planda nasıl değerlendirildiğini gözler önüne seren MAH raporu, tarihin yalnızca kahramanlık anlatılarıyla değil, karmaşık ve çelişkili insan hikâyeleriyle şekillendiğini de hatırlatıyor.
