Ahmet Hamdi Tanpınar (23 Haziran 1901, İstanbul - 24 Ocak 1962, İstanbul), Türk edebiyatının önemli şair, romancı, deneme yazarı, akademisyen ve siyasetçisidir. Cumhuriyet dönemi edebiyatının önde gelen isimlerinden olan Tanpınar, özellikle "Bursa'da Zaman" adlı şiiriyle geniş bir okur kitlesi kazanmış ve edebi kariyerine şiir, hikaye, roman, deneme ve makalelerle katkı sağlamıştır. Ayrıca, "Yirmi Beş Senenin Mısraları" başlıklı beş yazılık deneme serisiyle de tanınmaktadır.
erken yaşamı ve eğitim hayatı
Tanpınar, 23 Haziran 1901’de İstanbul’un Şehzadebaşı semtinde dünyaya geldi. Babası Gürcü kökenli Hüseyin Fikri Efendi, annesi ise Nesime Bahriye Hanım’dır. Çocukluğu, babasının çeşitli görev yerlerinde, özellikle Ergani, Sinop, Siirt, Kerkük ve Antalya gibi şehirlerde geçti. 1915’te annesini tifüs nedeniyle kaybeden Tanpınar, eğitimine Antalya'da devam etti. 1918 yılında İstanbul’a giderek İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'ne kaydoldu. Burada, edebiyatın önemli isimlerinden Yahya Kemal Beyatlı ve Mehmed Fuad Köprülü gibi hocalardan dersler aldı. 1923 yılında lisans tezini tamamlayarak mezun oldu.
öğretmenlik kariyeri ve şiir hayatı
Tanpınar, edebiyat öğretmenliği yapmaya 1923’te Erzurum Lisesi’nde başladı. Ardından Konya, Ankara ve İstanbul’daki çeşitli okullarda öğretmenlik yaptı. Bu dönemde şiirle yeniden ilgilenmeye başladı ve 1926-1928 yılları arasında Hayat dergisinde birkaç şiiri yayımlandı. Şiirlerinin yanı sıra, 1929’da E.T.A. Hoffmann ve Anatole France’dan çeviriler yaptı.
edebiyat alanında yaptığı çalışmalar
1930’lu yıllarda, Osmanlı edebiyatının okul müfredatından çıkarılması gerektiği görüşünü savundu ve bu konu üzerine önemli tartışmalara yol açtı. 1932’de İstanbul’a dönen Tanpınar, Sanayi-i Nefise’de estetik mitoloji dersleri vermeye başladı. 1939’da "Yeni Türk Edebiyatı Profesörü" olarak atandı ve Tanzimat dönemi Türk edebiyatını yazmakla görevlendirildi. Bu görev, onun edebiyat tarihi üzerine derinlemesine çalışmalar yapmasına olanak sağladı.
milletvekilliği dönemi
1943-1946 yılları arasında Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Maraş milletvekili olarak görev yaptı. 1946’daki seçimlerde aday gösterilmeyince Millî Eğitim Bakanlığı’nda müfettişlik yaptı. 1949’da tekrar akademik hayata döndü ve edebiyat fakültesindeki görevine devam etti. 1950’lerin başında Avrupa'ya yaptığı seyahatlerle edebiyat dünyasında kendini daha da geliştirdi.
Ne Zaman Vefat Etti?
Sağlık sorunları yaşamaya başlayan Tanpınar, 23 Ocak 1962’de İstanbul’da kalp krizi sonucu hayata veda etti. Süleymaniye Camii’ndeki cenaze namazının ardından, Yahya Kemal'in mezarının yanına Aşiyan Mezarlığı'na defnedildi. Mezar taşına ünlü şiiri "Ne İçindeyim Zamanın"ın ilk iki mısrası yazıldı.
Eserleri Neler?
Roman
- Huzur (1949)
- Saatleri Ayarlama Enstitüsü (1962)
- Sahnenin Dışındakiler (1973)
- Mahur Beste (1975)
- Aydaki Kadın (1987)
- Suat'ın Mektubu (2018, haz. Handan İnci)
Şiir
- Şiirler (1961)
İnceleme
- XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi (1949, 1966, 1967)
- Tevfik Fikret (1937)
Deneme
- Beş Şehir (1946)
- Yahya Kemal (1962)
- Edebiyat Üzerine Makaleler (1969) (ölümünden sonra derlenmiştir)
- Yaşadığım Gibi (1970) (ölümünden sonra derlenmiştir)
Hikâye
- Abdullah Efendinin Rüyaları (1943)
- Yaz Yağmuru (1955)
- Hikâyeler (yazarın ölümünden sonra derlenmiş olan bu kitap, iki kitabındaki hikâyelerin yanı sıra daha önce kitaplaşmamış hikâyeleri de içermektedir
