Aziz Sancar kimdir?
Aziz Sancar, Türk bilim dünyasının gurur kaynaklarından biri olarak, biyokimya ve moleküler biyoloji alanındaki çığır açıcı çalışmalarıyla adını tüm dünyaya duyurmuştur. 8 Eylül 1946 tarihinde Mardin'in Savur ilçesinde doğan Sancar, eğitim hayatına köy şartlarında başlamış ve bilim yolculuğunda Nobel'e kadar uzanarak büyük bir başarı hikayesi yazmıştır.
“Aziz Sancar kimdir?” sorusunun yanıtı, sadece bir biyokimyagerin özgeçmişi değil, aynı zamanda Türkiye’nin bilim alanındaki potansiyelini simgeleyen bir ilham öyküsüdür.
Aziz Sancar’ın Eğitimi ve Mesleki Yolculuğu
Sancar, orta gelirli bir çiftçi ailesinin sekiz çocuğundan biri olarak dünyaya geldi. İlk ve orta öğrenimini Mardin’de tamamladıktan sonra, lise yıllarında futbola ilgi duysa da sonrasında bu hayalinden vazgeçerek akademik kariyeri tercih etti.
1963 yılında girdiği İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden 1969 yılında birincilikle mezun oldu. Mezuniyetin ardından iki yıl Savur’da pratisyen hekimlik yaptı. Ancak bilim tutkusu, onu Türkiye sınırlarının ötesine taşımaya kararlıydı.
NATO-TÜBİTAK bursunu kazanarak ABD’ye giden Aziz Sancar, önce Johns Hopkins Üniversitesi, ardından Dallas Teksas Üniversitesi'nde yüksek lisans ve doktora eğitimine başladı. Bu dönemde, DNA'nın UV ışınlarıyla hasar gören bölgelerinin nasıl onarıldığını araştırdı ve “fotoliyaz” genini izole ederek büyük yankı uyandıran bir bilimsel keşfe imza attı.
DNA Onarımı Üzerine Çığır Açan Araştırmalar
Aziz Sancar’ın çalışmaları, özellikle DNA onarımı mekanizmaları üzerine odaklandı. Yale Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde çalıştığı yıllarda, “nükleotid kesim onarımı” adı verilen DNA tamir sürecini detaylarıyla ortaya koydu. Bu mekanizma sayesinde, UV ışınları ve diğer zararlı etkenlerle hasar gören DNA moleküllerinin nasıl onarıldığı bilimsel olarak açıklanmış oldu.
Bu keşif, kanser tedavilerinden genetik mühendisliğe kadar birçok alanda devrim yaratan gelişmelere kapı araladı. DNA tamiri üzerine yaptığı bu öncü çalışmalar, Sancar’ın bilim dünyasında saygın bir yer edinmesini sağladı.
Nobel Kimya Ödülü ve Uluslararası Tanınırlık
2015 yılında, Amerikalı Paul Modrich ve İsveçli Tomas Lindahl ile birlikte Nobel Kimya Ödülü’ne layık görülen Aziz Sancar, bu ödülü DNA’nın onarımı konusundaki çalışmaları nedeniyle aldı. Üç bilim insanı, farklı DNA onarım mekanizmalarını ortaya çıkararak hücre sağlığı ve kanser gibi hastalıkların anlaşılmasında büyük rol oynadı.
Sancar’ın özellikle “nükleotid kesim onarımı” konusundaki buluşları, deri kanserleri gibi hastalıkların oluşum mekanizmasını anlamada kritik öneme sahiptir. Nobel Ödülü, İsveç Kralı XVI. Carl Gustaf tarafından 10 Aralık’ta takdim edilmiştir.
Türk Bilimine ve Gençlere Katkıları
Nobel sonrası Aziz Sancar, bu başarıyı kişisel bir zafer değil, Türkiye Cumhuriyeti’nin eğitim sisteminin bir sonucu olarak gördüğünü belirtti. "Bu ödülün sahibi Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti’ni temsil eden Anıtkabir Müzesi’dir" diyerek Nobel madalyasını ve sertifikasını Anıtkabir’e bağışlamıştır.
ABD’de Türk öğrencilere destek amacıyla eşi Gwen Sancar ile birlikte “Aziz&Gwen Sancar Vakfı”nı kurarak, “Carolina Türk Evi” isimli bir öğrenci misafirhanesi açmıştır. Bu adımlar, hem akademik destek hem de kültürel bağların güçlenmesi açısından büyük önem taşımaktadır.
Ödüllerle Taçlanan Bilim Kariyeri
Aziz Sancar’ın kariyeri boyunca aldığı ödüller, onun bilim dünyasındaki etkisini ve başarısını gözler önüne serer:
Nobel Kimya Ödülü (2015)
TÜBİTAK Bilim Ödülü (1997)
ABD Ulusal Bilimler Akademisi Üyeliği (2005) – Bu kuruma seçilen ilk Amerikalı Türk olmuştur.
American Society for Photobiology Ödülü (1990)
Vehbi Koç Ödülü (2007)
Türkiye Bilimler Akademisi Üyeliği (2006)
Bugüne dek 415 bilimsel makale ve 33 kitap yayınlayan Sancar, aynı zamanda kanser tedavisi, biyolojik saat (sirkadiyen ritim) ve hücre dizilimi gibi alanlarda da önemli katkılar sunmuştur.
Aziz Sancar’ın Mesleği Nedir?
Aziz Sancar’ın mesleği biyokimyager, moleküler biyolog ve akademisyendir. Halen, ABD’nin North Carolina Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyokimya ve Biyofizik Bölümü'nde profesör olarak görev yapmaktadır. Bu kurumda Sarah Graham Kenan Profesörü unvanı ile bilimsel çalışmalarına devam etmektedir.
