Hasan Ocak Kimdir? Gözaltında Kaybedilen Öğretmenin Unutulmayan Hikâyesi
Hasan Ocak, 1995 yılında gözaltına alındıktan sonra işkenceyle öldürülen ve cesedi 58 gün sonra Kimsesizler Mezarlığı’nda bulunan bir öğretmendi. Türkiye’de faili meçhul gözaltı kayıplarına karşı yürütülen mücadelenin simge ismi haline geldi. Cumartesi Annelerinin başlattığı sessiz adalet arayışı, onun kaybıyla vücut buldu.
Hasan Ocak Nereli, Kaç Yaşındaydı?
Hasan Ocak, 13 Nisan 1965’te Tunceli’de (resmî kayıtlarda Sivas Zara olarak da geçer) doğdu. Ailesiyle birlikte genç yaşta İstanbul’a göç etti. 1995’te gözaltına alındığında 30 yaşındaydı. Üniversite eğitimini tamamladıktan sonra öğretmenlik yaptı. Aynı zamanda çay ocağı işleten, toplumcu, insan hakları savunucusu bir sosyalist olarak tanınıyordu.
Neden Hayatını Kaybetti?
Ocak, 21 Mart 1995’te İstanbul Alibeyköy’de gözaltına alındı. Gözaltına alındığı andan itibaren kendisinden haber alınamadı. Ailesi, 58 gün boyunca savcılık, emniyet ve yetkililerle temasa geçerek oğullarını aradı. Ancak devlet yetkilileri “bizde yok” demeye devam etti.
15 Mayıs 1995’te, ailesi, Hasan Ocak’ın işkenceyle öldürülmüş bedeninin İstanbul Beykoz’da bulunduğunu ve Kimsesizler Mezarlığı’na gömüldüğünü öğrendi. Ölüm raporunda tel ya da iple boğularak öldüğü ve vücudunun her yerinde işkence izleri bulunduğu kaydedildi.
Gazi Olayları ve Gözaltı Süreci
Hasan Ocak’ın gözaltına alınması, 1995’te İstanbul Gazi Mahallesi’nde yaşanan Gazi Olayları sonrasına denk geldi. Bu olayların ardından bölgede artan polis operasyonları, özellikle muhalif kimliğiyle bilinen bireyleri hedef aldı. Ocak’ın en son İstanbul Emniyeti Terörle Mücadele Şubesi’nde görüldüğü yönünde tanıklıklar bulundu.
AİHM Türkiye’yi Mahkûm Etti
Ocak ailesi, olayın ardından Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) başvurdu. 2004 yılında AİHM, Türkiye’yi yaşam hakkını ihlal etmekten mahkûm ederek aileye 25 bin Euro tazminat ödenmesine karar verdi. Kararda, “etkin bir soruşturma yürütülmediği” vurgulandı.
Cumartesi Anneleri ve Toplumsal Hafızadaki Yeri
Hasan Ocak’ın ölümü, gözaltında kayıplar konusunda Türkiye kamuoyunu derinden etkiledi. 27 Mayıs 1995’te Galatasaray Meydanı’nda başlayan Cumartesi Anneleri/İnsanları oturma eylemleri, onun kaybının ardından başlatıldı.
O eylemler, Türkiye'de gözaltı kayıplarının sembolü haline geldi. Hasan Ocak, devlet şiddetine karşı barışçıl hak arayışının sesi, toplumsal hafızada bir vicdan çağrısı olarak yer aldı.
Anısı Yaşatılıyor
Hasan Ocak, 19 Mayıs 1995’te binlerce kişinin katıldığı cenaze töreniyle Gazi Mezarlığı’na defnedildi. Annesi Emine Ocak başta olmak üzere ailesi ve hak savunucuları, onun adına yürütülen adalet mücadelesini bugün hâlâ sürdürüyor.
Her yıl düzenlenen anma törenleri ve Cumartesi Anneleri eylemleri, yalnızca Hasan Ocak için değil, tüm gözaltında kaybolanlar için bir adalet çağrısı olmaya devam ediyor.
