Siber Zorbalık: Dijital Dünyada Yeni Bir Pandemi

İletişim teknolojilerinin sağladığı fırsatlar, toplumsal ilişkilerimizi dönüştürürken aynı zamanda zorbalığın evrimleşmesine de olanak tanımaktadır. Günümüzde her yaş grubundan birey, dijital dünyada zorbalığı deneyimleyebilir. Ancak bu olgunun anonim doğası, çözüm bulma çabalarını yetersiz kılmaktadır. İnternet ve sosyal medyanın sunduğu özgürlük alanları, bireylere gerçek dünyada cesaret edemeyecekleri eylemleri gerçekleştirme fırsatı sunarken, bu durumun en yaygın biçimi "siber zorbalık" olarak karşımıza çıkmaktadır. Bugün, her 4 gençten 1’i siber zorbalığa uğramaktadır. Bu korkutucu istatistik, internetin sunduğu fırsatlar kadar, siber zorbalık gibi ciddi bir sorunun da dijital dünyada hızla yayıldığını gösteriyor. Artan dijital etkileşimle birlikte, bu tehdit her geçen gün daha da büyümektedir.

Siber zorbalık, teknoloji aracılığıyla bir kişiye sürekli ve kasıtlı şekilde zarar vermek amacı güden, giderek daha yaygınlaşan bir davranış biçimidir. Sanal dünyanın sunduğu anonimlik, paylaşılan içeriklerin kalıcı olması ve kişilere her an ulaşılabilirlik gibi faktörler, bu eylemleri daha güvenli ve cezbedici kılmaktadır.

Siber Zorbalığın Farklı Yüzleri

Siber zorbalığın çeşitli şekillerde kendini gösterdiği söylenebilir. Genellikle üç ana kategori altında incelenebilir:

Sözlü Zorbalık: İnternette yapılan hakaretler, tehditler veya alaycı yorumlarla kişiyi küçük düşürme eylemi. Gençler sosyal medya ve çevrimiçi oyunlar gibi platformlarda bu tür zorbalığa daha sık uğruyor.

Sosyal Zorbalık: Bir kişinin çevrimiçi itibarını zedelemek amacıyla yapılan eylemler. Yalan haberler, dedikodular ve yanlış bilgiler paylaşılarak kişinin dijital kimliği bozulmaya çalışılır.

Teknolojik Zorbalık: Kişinin dijital verilerine izinsiz erişim sağlamak, özel fotoğraf veya video gibi içerikleri izinsiz paylaşmak gibi eylemler. Bu tür zorbalık, dijital taciz ve şantaj gibi ciddi suçları da içerebilir.

Siber zorbalığın gençler arasında bu denli yaygınlaşmasının ardında bir dizi faktör bulunmaktadır. Araştırmalar, gençlerin dijital dünyada zorbalık yapma eğilimlerinin yalnızca bireysel özelliklerinden değil, aynı zamanda aile içindeki iletişim eksiklikleri ve ebeveyn-çocuk ilişkilerindeki zayıflıklardan da etkilendiğini ortaya koyuyor. Ergenlik dönemi, kimlik arayışı ve akran onayı alma çabasıyla birlikte, gençlerin sosyal medyada daha fazla vakit geçirmelerine ve bu süreçte daha fazla risk almalarına neden oluyor. Bu dönemdeki duygusal motivasyonlar – dürtüsellik, yalnızlık, şefkat ya da ilgi görme isteği – bireylerin siber zorbalık gibi olumsuz davranışlara yönelebilmelerine sebep olabiliyor.

Dijital dünyada anonimlik bir yandan özgürlük sunarken, diğer yandan büyük bir tuzak haline gelebilir. Anonimlik, gençlerin kendilerini güvende hissetmelerine neden olabilir; fakat bu aynı zamanda onları, gerçek hayatta cesaret edemedikleri davranışları çevrimiçi ortamda sergilemeye itebilir. Akran baskısı, dijital dünyada daha da güçlenir. Sosyal medya toplulukları ve çevrimiçi arkadaş gruplarının, gençler üzerinde ciddi bir etki yaratması, zorbalığın hızla yayıldığı bir ortam oluşturur. Bir genç, bu gruplara ait olma isteğiyle, istemeden ya da bilinçsizce zorbalığa katılabilir ya da buna maruz kalabilir. Bu durum, zorbalık ve mağduriyet arasında bir kısır döngü oluşturur; gençler, dijital kimliklerini inşa etmek, başkalarının onayını kazanmak ya da sadece kabul görmek adına, siber zorbalığa yönelirler. Hem Türkiye'de hem de dünya genelinde, bu sorunun önlenmesi için artan çabalara rağmen, hala gençler için etkili müdahale programlarının geliştirilmesi ve toplumsal farkındalığın artırılması gerektiği açık bir şekilde ortadadır.

Grooming ve Çevrimiçi Tehditler

Grooming, özellikle çocuklar ve gençler üzerinde çevrimiçi ortamda gerçekleştirilen duygusal manipülasyon sürecidir. Bu süreçte, bir yetişkin mağdura ilgi ve sevgi göstererek güven kazanmaya çalışır. İlk aşamalarda masum görünen sohbetler ve dostane yaklaşımlar ile mağdur manipüle edilir. Zamanla bu güven ilişkisi, istismarcının daha tehlikeli davranışlar sergilemesine olanak tanır. Mağdur, istismarcının davranışlarını normal veya sevgi dolu olarak algılayabilir, bu da istismarı bildirmesini engeller.

Siber Zorbalığın Yüzeyde Görünmeyen Yönleri

Her 4 gençten 1'i bu dijital tehditten etkileniyor, her 6 gençten 1'i ise zorbalık yapan taraf. Özellikle 9-12 yaş arasındaki çocuklar, sanal dünyada zorbalığın tam ortasında yer alıyor; her 5 çocuktan 1’i siber zorbalığa karışıyor. Mağdurlar için bu durum, yalnızca zihinsel ve duygusal travmalara değil, aynı zamanda fiziksel sağlık sorunlarına da yol açabiliyor.

Dünya genelinde siber zorbalık oranları dikkat çekici bir şekilde yüksek ve bu sorun giderek daha büyük boyutlara ulaşmaktadır. Hindistan %38 ile en yüksek oranı görmekte ve Brezilya (%29) ile ABD (%26) onu takip etmektedir. Özellikle ABD'de 13-17 yaş arasındaki gençlerin %46'sı en az bir kez siber zorbalığa uğramışken, Hindistan'da ailelerin %38'i çocuklarının çevrimiçi zorbalığa maruz kaldığını belirtiyor.

Bu durum, Türkiye'deki verilerle paralellik göstermektedir. TÜBİTAK destekli bir araştırmaya göre, zorbalık yapma oranları ilkokulda %36, ortaokulda %57, lisede ise %61 olarak tespit edilmiş. Türkiye genelinde yaklaşık 18 milyon öğrenci olduğu düşünüldüğünde, bu oranlara göre yaklaşık 9-10 milyon çocuk akran zorbalığına maruz kalıyor. Siber zorbalık oranları ise %40-50 arasında değişiyor, bu da Türkiye'de siber zorbalığın büyük bir sorun olduğunu gösteriyor.

Dünya genelinde yapılan araştırmalar, siber zorbalığın ne denli yaygın bir sorun haline geldiğini gözler önüne seriyor. Avrupa Birliği verilerine göre, 13-15 yaş arasındaki çocuklar, en savunmasız yaşlarını geçiriyor. Erken yaşta teknolojiye erişim, çocukları siber zorbalığa daha açık hale getirirken, ergenlik dönemiyle birlikte bu riskler katlanarak artıyor. Asya'da yapılan bir çalışmada ise öğrencilerin %48,4'ü utandırıcı videolarının paylaşıldığını, %47,3'ü ise nefret söylemine maruz kaldığını ifade ediyor. Türkiye'de ise ailelerin %38’i, çocuklarının çevrimiçi zorbalığa uğradığını belirtiyor.

Siber zorbalık, erken yaşta teknolojiye erişim ve artan internet kullanımıyla birlikte, özellikle ergenlik çağındaki çocuklar için büyük bir tehdit oluşturuyor. Bu tür deneyimlerin çoğu, çocukların yalnızca %38’i tarafından ebeveynlerine bildirilirken, durumu gizlemeyi tercih edenler, çoğunlukla psikolojik sorunlarla karşı karşıya kalıyor. Zorbalığa uğrayan çocukların %68’i zihinsel sağlık sorunlarıyla mücadele ederken, kadın mağdurların %66’sı bu deneyim nedeniyle kendilerini güçsüz hissediyor.

Siber zorbalık, yalnızca dijital dünyada değil, bireylerin sosyal ilişkilerinde de derin etkiler bırakmaktadır.

Siber zorbalık, okul zili çaldığında sona ermez; gece boyunca, her saatte sürebilir. 

Siber zorbalık, yalnızca bireylerin hayatlarını derinden etkilemekle kalmaz, aynı zamanda toplumsal yapıyı da olumsuz biçimde sarsarak toplumun genel sağlığını tehdit eder. Uzmanlar, bu tür zorbalığın mağdurlarında ciddi psikolojik ve toplumsal sorunlara yol açtığını vurguluyor. Siber zorbalığın mağdurları, sıklıkla karamsarlık, öfke, kaygı, depresyon gibi derin psikolojik problemlerle karşı karşıya kalır. Akademik başarısızlık, okul devamsızlığı ve artan yalnızlık hissi, mağdurların daha da izole olmasına yol açar. Bu durum, gençlerin sosyal ve duygusal gelişimlerini olumsuz şekilde etkiler. Uzmanlar, siber zorbalığı 'yüzyılın belası' olarak tanımlıyor ve bu sorunun çözülmemesi durumunda toplumsal yapıyı daha fazla zayıflatma riski taşıdığı konusunda uyarıyorlar. Bu sorunun önüne geçebilmek için yalnızca dijital güvenlik önlemleri değil, aynı zamanda empati duygusunun da güçlendirilmesi gerektiği unutulmamalıdır.