Veraset vergisinde beyan gecikirse ne olur?
Hayatın kaçınılmaz gerçeklerinden biri olan ölüm, sadece duygusal bir yıkımı değil, aynı zamanda teknik ve hukuki bir süreci de beraberinde getiriyor. Mirasın devri, malların tespiti, paylaşımı, resmi işlemleri derken bu sürecin en az konuşulan ama en çok ihmal edilen ayağı da vergi boyutudur. Özellikle de Veraset ve İntikal Vergisi, çoğu zaman son dakikaya bırakılan ya da unutulan bir sorumluluk halini alıyor.
Ben bu yazımda sizlerle, yıllardır vergi hukuku alanında gözlemlediğim ve sıkça karşılaşılan bir sorunu paylaşmak istiyorum: Veraset ve İntikal Vergisi beyannamesinin süresinde verilmemesi halinde neler yaşanır?
Veraset vergisi ve beyanına bugünkü yazımızda bir göz atalım...
1. VERASET VE İNTİKAL VERGİSİ
Veraset ve İntikal Vergisi, çoğu kişi için hayatında yalnızca bir kez karşılaştığı ancak gecikme halinde oldukça ağır sonuçları olabilen bir vergilendirme sürecidir. Bu vergi türü, beyana dayalı olup, mükellefin vergi dairesine beyanname sunması esasına dayanır. Ancak ölüm gibi öngörülemeyen bir olayın ardından hem duygusal hem de hukuki yükler altındaki mirasçılar için bu süreci doğru yönetmek kolay değildir.
İşte bu nedenle, beyan süresinin kaçırılması ya da eksik beyan yapılması halinde doğabilecek yaptırımları anlamak büyük önem taşıyor.
2-BEYAN VERMEK NEDEN BU KADAR ÖNEMLİ?
Veraset ve İntikal Vergisi, diğer birçok vergi türünün aksine, doğrudan yaşamla kesişir. Bu vergi, ölen bir kişiden kalan mal varlığının devriyle ilgili olarak devlete karşı doğan yükümlülüktür. Üstelik bu yükümlülük beyana dayalıdır; yani vergi dairesi sizi arayıp “Bize miras kaldı mı?” diye sormaz. Beyanı yapacak olan sizsiniz.
İşte bu noktada işin püf noktası başlıyor: Beyanın süresi.
3-BEYANNAME NE ZAMAN VERİLMELİ?
Veraset ve İntikal Vergisi’nde beyan süreleri, ölümün gerçekleştiği yer ve mirasçının nerede bulunduğuna göre değişir:
Ölüm Türkiye’de olduysa:
Mirasçılar Türkiye'deyse: 4 ay
Yurt dışındaysa: 6 ay
Ölüm yurtdışında gerçekleştiyse:
Mirasçılar Türkiye’deyse: 6 ay
Mirasçılar aynı ülkedeyse: 4 ay
Mirasçılar başka bir yabancı ülkedeyse: 8 ay
Gaiplik durumunda: Kararın sicile kaydından itibaren 1 ay
Bağış ve diğer intikallerde: Hukuken iktisap tarihini izleyen 1 ay içinde
Bu süreler, verginin doğduğu anı ve zamanaşımı başlangıç tarihini belirlemesi açısından da oldukça önemli.
4-BEYAN GECİKİRSE NE OLUR?
Vergi Usul Kanunu (VUK) bu durumda iki önemli maddeyle devreye giriyor: Madde 342 ve 352.
Süre kaçırıldığında, vergi dairesi hemen cezai işlem başlatmıyor. Önce 15 günlük bir “Bekleme Süresi” tanıyor. Bu sürede beyan yapılırsa herhangi bir vergi ziyaı oluşmuş sayılmıyor. Ardından, mükellefe yazılı tebligatla bir 15 günlük “Uyarı Süresi” daha veriliyor.
Bu iki sürede beyanname verilirse:
Vergi ziyaı cezası kesilmiyor.
Gecikme faizi de doğmuyor.
Ancak usulsüzlük cezası uygulanıyor:
Bekleme süresinde beyan verilirse: II. derece usulsüzlük cezası (2025 için 5.000 TL)
Uyarı süresinde verilirse: I. derece usulsüzlük cezası (2025 için 7.000 TL)
Bu cezalar her bir mirasçı için ayrı ayrı hesaplanıyor.
PEKİ YA HİÇ VERİLMEZSE?
İşte işin rengi burada değişiyor. Beyan hiç yapılmazsa ya da ikinci 15 gün de geçerse, idare artık re’sen tarhiyat yapıyor. Yani sizin adınıza hesaplayıp vergi çıkarıyor. Ve bu durumda vergi ziyaı cezası gündeme geliyor.
Burada şu önemli: Hem usulsüzlük hem de vergi ziyaı cezası kesilebilir mi? Cevap: Hayır. Vergi Usul Kanunu diyor ki, “Aynı fiilden dolayı birden fazla ceza kesilemez, yalnızca en ağır olanı uygulanır.” Yani genellikle sadece vergi ziyaı cezası uygulanıyor.
BİR UYARI DAHA
Bu yazımda yalnızca beyanın hiç ya da geç verilmesi konusunu ele aldım. Ama eksik beyan yapılması —örneğin bazı malların bildirilmemesi— ve sonradan “ek beyan” yapılması konusu başlı başına bir başka yazı konusu. Çünkü eksik beyan, süresinde beyan verilmiş olsa dahi, ileride ciddi vergisel risklere yol açabiliyor.
SONUÇ: ZAMANA BIRAKMAYIN
Kendi tecrübeme dayanarak şunu rahatlıkla söyleyebilirim: Mirasçılar bu süreci genellikle duygusal yorgunluk içinde yaşıyorlar ve çoğu zaman vergiyle uğraşmak istemiyorlar. Ancak süreç ilerlediğinde karşılaştıkları rakamlar, çoğu zaman “keşke bir danışmana sorsaydık” dedirtecek kadar ciddi olabiliyor.
Unutmayın: Veraset vergisi beyanı teknik bir işlem değil, bir yükümlülüktür. Gecikme, sadece ceza değil, zamanla güvenlik soruşturması, miras paylaşımı sorunları ve tapu işlemlerinde gecikme gibi zincirleme sorunları da beraberinde getirir.
TAVSİYEM ŞU:
Ölüm gibi zor bir sürecin ardından yapılacak ilk işlerden biri, vergi danışmanına danışmak ve süreci yasal süresinde başlatmak olmalı.
