Kur Korumalı Mevduatta bir devrin sonu
2021 sonbaharında faizlerin hızla indirilmesiyle birlikte Türkiye ekonomisi keskin bir döviz kuru atağına sahne oldu. TL hızla değer kaybederken enflasyon ivme kazandı. Faiz artışına gitmeyen ekonomi yönetimi, Kur Korumalı Mevduat (KKM) adını verdiği yeni bir finansal araçla krizi kontrol altına almaya çalıştı.
Amaç açıktı: Vatandaşın döviz talebini frenlemek ve TL’ye güveni yeniden inşa etmek. Bunun için TL mevduata bir “çifte güvence” verildi: Faiz getirisi + kur farkı garantisi. Eğer faiz kur artışının altında kalırsa, farkı Hazine veya Merkez Bankası karşılayacaktı.
Krizden çıkış aracı olarak 2021 yılı Eylül ayında bir nevi can simidi olarak görülen Türkiye ekonomisinin son yıllardaki en çok konuşulan uygulamalarından biri olan Kur Korumalı Mevduat (KKM) sistemine bugünkü yazımda bir göz atalım…
KRİZDEN ÇIKIŞ ARACI OLARAK; KKM
Başlangıçta Kur Korumalı Mevduat kısmen başarılı oldu. Döviz kuru üzerindeki baskı azaldı, mevduat sahipleri TL’de kalmaya ikna edildi. Ancak bu başarı kısa süreliydi:
KKM hacmi hızla büyüyerek 2023 Ağustos’unda 3,4 trilyon TL’lik zirveye ulaştı.
Yalnızca birkaç ay içinde bile sistemden 569 milyar TL çıkış oldu; 10 Kasım 2023 itibarıyla hacim 2,8 trilyon TL’ye geriledi.
Merkez Bankası 23.08.2025 Resmi Gazete'de yayımlanan tebliğiyle Kur Korumalı Mevduat (KKM) uygulamasına son verdi.
Bundan sonra yeni KKM hesabı açılamayacak, vadesi dolan mevcut hesaplar da yenilenemeyecek.
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda "programımızın önemli hedeflerinden birine daha ulaştık" dedi.
Mehmet Şimşek Kur Korumalı Mevduatı "önemli bir finansal yükümlülük" olarak tanımladı ve bunun sonlanmasıyla finansal istikrarın güçleneceğini ekledi.
BİR DÖNEMİN SONU: KKM’NİN KADEMELİ TASFİYESİ
2024 Erken Sinyalleri
2024 Aralık ayında TCMB, 2025 yılının para politikası hedefleri çerçevesinde KKM uygulamasının sonlandırılacağını duyurmuştu.
Vadeli Talimatların Durdurulması (20 Ocak 2025)
TCMB, döviz ve altın dönüşümlü KKM ve katılma hesaplarında 6 ve 12 aylık vadelere dayalı hesap açma ve yenilemeyi durdurdu. Tüzel Kişilere Yönelik Kısıtlama (15 Şubat 2025)
TCMB, tüzel kişilerin KKM hesap açma ve yenileme işlemlerini durdurarak bireysel hesaplarla sınırlı hale getirdi.
Maliyet Boyutu: Fatura Kime Kesildi?
Kur Korumalı Mevduat bütçeye ve para politikasına ağır bir yük getirdi.
2022’de Hazine’nin ödediği kur farkı: 92,5 milyar TL.
2023’ün ilk yedi ayında: 59,5 milyar TL.
Merkez Bankası’nın bilançolarında ise KKM ödemeleri “Diğer” kalemi altında büyüdü, 387 milyar TL’ye ulaştı.
Toplamda, ekonomistlerin hesaplamalarına göre KKM’nin halka fatura ettiği maliyet yaklaşık 60 milyar dolar olduğunu belirtelim.
Bu maliyet doğrudan vergi artışıyla yapılmadığı için bütçe açığı ve enflasyon etkisini de göz ardı etmemek gerekir. Kısaca, Kur Korumalı Mevduat sistemi mevduat sahiplerini korurken, maliyeti tüm toplum ödedi.
KKM’NİN KAPANIŞ SÜRECİ VE ETKİLERİ: NEDEN ÖNEMİ VAR?
Politika değişiminde net mesaj: TCMB, KKM uygulamasını fiilen sonlandırarak, TL’ye geçişi destekleyen sadeleşmiş para politikasına dönüş sinyali verdi.
Fiyat istikrarı hedefi: Uygulamanın kaldırılması, enflasyon ve döviz kuru istikrarı yönündeki hedeflerle örtüşen bir adım olarak değerlendiriliyor.
Geçiş Adımları:
Aşamalı kısıtlama (2024 sonu): KKM vadeleri ve destek oranlarında gerileme başladı.
Tüzel kişilerde durdurma (Şubat 2025): Kurumsal katılım fiilen son buldu.
Tam kapanış (Ağustos 2025): Yeni hesap açılışları durduruldu, mevcutlar vadesinde sona erdi.
KALDIRILMANIN OLASI SONUÇLARI
KKM tarafından üstlenilen yükler (hazine ve MB kaynaklı kur farkı ödemeleri) sona erdi; böylece bütçe üzerindeki baskı azalacak.
Parasal genişlemenin frenlenmesi öngörülürken, TL’ye geri dönüş ve para politikasında etkinlik artışı hedefleniyor.
Ancak risk olarak, TL’ye güven yeniden sarsılırsa dövize yönelme ve dalgalanma ihtimali bulunduğunu hatırlatalım.
Olumlu yönler
Bütçe üzerindeki milyarlarca dolarlık yük kalkacak.
Merkez Bankası, para politikasında daha bağımsız hale gelecek.
Bankacılık sisteminin bilançoları sadeleşecek.
Riskler
Döviz talebinin yeniden canlanması, kur üzerinde baskı oluşturabilir.
Vatandaşın TL’ye güveni zedelenirse, “yastık altı döviz” eğilimi güçlenebilir.
Enflasyonla mücadelede geçiş dönemi dalgalı olabilir.
SONUÇ: BİR DÖNEMİN KAPANIŞI
Kur Korumalı Mevduat, Türk ekonomi tarihine “kriz döneminin geçici panzehiri” olarak geçti. İlk aşamada kur şokunu bastırdı ama maliyetini topluma yükledi.
Bugün geldiğimiz noktada, KKM’nin kaldırılması:
Riskli ama gerekli bir adım.
Ekonomi yönetimi için sınav: TL’ye kalıcı güven nasıl inşa edilecek?
Enflasyonla mücadele ve bütçe disiplini bu adımın başarısını belirleyecek.
Bitirirken, Kur Korumalı Mevduat bir krizin panzehiri gibi başladığını, kaldırılışı da Türkiye’nin yeni ekonomi politikalarının başlangıcı olacağını belirtelim…
